Türkiye insani gelişmişlik endeksinde sekiz sıra yükseldi

Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) 2018 yılı ”İnsani Gelişme Endeksi ve Endikatörleri” çalışmasının yayınladı.

UNDP tarafından 1990 yılından beri hazırlanan endekste 189 ülkenin sağlık, eğitim ve gelir olmak üzere insani gelişmenin temel boyutlarında ilerlemesini ölçüyor.

Güncel çalışmanın sonuçlarına göre Norveç, İsviçre, Avustralya, İrlanda ve Almanya endeksin en üstünde yer alırken Nijer, Orta Afrika Cumhuriyeti, Güney Sudan, Çad ve Burundi ise en altında yer alıyor.

Endeksin en üstündeki ülkelerde yaşayan insanlar,  en altındaki ülkelerde yaşayanlara göre ortalama olarak 7 yıl daha fazla eğitim alıp 19 yıl daha uzun yaşıyorlar.

UNDP açıklamasında çalışmanın bugün endeksin en tepesindeki Norveç’te doğan bir çocuğun 18 yıl eğitim alıp, 82 yıl yaşayabilecekken Nijer’de doğan bir çocuğun ise yalnızca 5 yıl eğitim alıp 60 yıl yaşayabileceğini gösterdiğine de dikkat çekildi.

Türkiye yüksek seviyeli ülkeler arasında

Çalışmada incelenen 189 ülkeden 59’u ‘’Çok Yüksek İnsani Gelişmişlik’’ seviyesine sahip iken Türkiye’nin de dahil olduğu 53 ülke ise ‘’Yüksek İnsani Gelişmişlik’’ seviyesinde bulunuyor. 39 ülke ‘’Orta İnsani Gelişmişlik’’, 38 ülke ise ‘’Düşük İnsani Gelişmişlik’’ seviyesinde bulunuyor.

Nüfus olarak ise 1,439 milyar kişi çok yüksek, 2,379 milyar kişi yüksek, 2,733 milyar kişi orta ve 504 milyon kişi düşük insani gelişmişlik seviyesinde yaşıyor.

2012-2017 yılları arasında İrlanda en hızlı gelişme gösteren ülke olarak sıralamada 13 ülkeyi geride bırakırken, Türkiye ise konumunu sekiz sıra yükselterek 64’üncü sırada yer aldı.

İç savaş yaşayan Suriye endekste 27, Libya 26 ve Yemen 20 sıra geriledi.

Cinsiyet eşitsizliği Türkiye’nin konumunu düşürüyor

Çalışmadaki verilere göre Türkiye’deki beklenen yaşam süresi çalışmanın ilk yapıldığı 1990 yılında 64,3 iken 2017 yılında 76’ya yükseldi, ortalama öğrenim süresi 4,5 yıl iken 2017 yılında 8 oldu.

Satın alma gücü paritesi (SGP) dönüştürme oranları kullanılarak, 2011 yılına sabitlenmiş uluslararası dolara dönüştürülmüş kişi başına Gayrisafi Milli Hasıla (GSMH) rakamı ise 1990 yılında 11.214 ABD Doları iken 2017 yılında 24.804 Dolara yükseldi.

Bununla birlikte çalışmaya paralel olarak hazırlanan Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi‘ne göre ise cinsiyet eşitsizliği faktörü eklendiğinde Türkiye’nin endeksteki konumu 69’uncu sıraya geriliyor.

UNDP Türkiye’den konu ile ilgili yapılan açıklamada 2017 verilerine göre Türkiye Büyük Millet Meclisi’ndeki kadın oranının yalnızca %14,6 olduğuna ayrıca yetişkin kadınlar arasında en az orta öğrenim görmüş olanların oranı % 44,9 iken aynı oranın erkeklerde %66 olduğuna dikkat çekildi.

Ayrıca kadınların işgücü piyasasına katılım oranı % 32,4 iken, erkeklerde aynı oran %71,9 olarak tespit edilmiş durumda.

Bununla birlikte her 100.000 canlı doğumda 16 kadın hayatını kaybediyor ve ergenler arasındaki doğurganlık oranı ise 15-19 yaşları arasındaki her 1.000 kadında 25,8 olarak dikkati çekiyor.

Çevre sorunları ve iklim değişikliği gelişmenin önünde engel

Çalışmada çevresel koşullardaki artan olumsuzluğun ve iklim değişikliğinin de insani gelişimi olumsuz etkilediğine, zarar gören biyoçeşitliliğin azalan gıda ve su kaynaklarının ve aşırı hava olaylarının hem mevcut hem de gelecek kuşakların insani gelişimini olumsuz etkilediği ve riske attığı bildirildi.

Bununla birlikte bu sorunlar ile mücadelede her zamanki yaklaşımların değişmesi gerektiği ifade edilirken, farklı gelişmişlik düzeylerine sahip ülkelerin bu olumsuzluklardan farklı düzeyde etkilendiği vurgulandı.

Çalışmada çok yüksek insani gelişmişlik düzeyine sahip ülkelerde kişi başı karbondioksit emisyonu miktarının 10,7 ton iken en düşük seviyedeki ülkelerde ise bu rakamın 0,3 ton olduğuna dikkat çekildi.