Türkiye iklim müzakerelerinde rödovans mı taahhüt edecek?

Aralık ayında Paris’de gerçekleşecek 21. Taraflar Konferansı ile ülkeler 2020-2030 dönemi iklim politikalarını belirleyecek. Ortaya çıkması beklenen anlaşma için ülkeler kendi taahhütlerini sırası ile BM İklim Değişikliği Sekreterya’sına iletiyor. Bugün itibariyle 43 ülke taahhütlerini teslim etti.

Ülkelerin taahhütleri iklim değişikliği ile mücadelenin farklı boyutuna dair bir dizi alt başlık içeriyor. Bunlardan bir tanesi ise sera gazı emisyonunu azaltmak. Temel tartışma ise, bu taahhütlerin küresel sıcaklık artışını 2°C’nin altında tutma hedefine ne kadar yaklaşacağı. 2°C sıcaklık artışının altında kalmak için küresel karbon bütçemiz olduğu, bütçeyi aşmamak için mevcut kömür, petrol ve doğalgaz rezervlerinin bir kısmını kullanabileceğimizi raporlar söylüyor.

İklim değişikliğinde zerre kadar payı olmayan, etkilerinin en güçlü hissedildiği Etiyopya bile en ciddi taahhütlerde bulunan ülkeler arasında. Etiyopya enerjisini kömürden karşılamıyor. Biyokütle, atık ve sudan elde ettiği enerjiye son yıllarda rüzgar ve güneşi de ekliyor.

Kasabalarının tamamına elektrik götüremeyen ülkede elle tutulur petrol ve doğalgaz rezervi varken, Etiyopya emisyon azaltma taahhüttü verdi. 2010 yılında 150 milyon ton karbondioksit eşdeğeri sera gazı salımı hesaplanmış. 90 Milyonluk nüfusun atmosfere verdiği sera gazı Türkiye’nin üçte biri. Ülkenin tarım, ormancılık, ulaşım, endüstri alanında yapacağı gelişmeler ile 2030 yılında bugün Türkiye’nin emisyonlarından çok daha azı olan 400 milyon tona çıkacağı öngörülüyor.

Türkiye ile Etiyopya arasında bunca uçuruma rağmen, ülke 2030 yılı projeksiyonlarının %64 altında bir emisyonu, 2010 yılı emisyonlarının da altına indirmeyi, 145 milyon ton’un altına inmeyi taahhüt ediyor.

Türkiye Rödovans Yolunda

Eylül ayına kadar bütün ülkeler emisyon ve iklim değişikliğine dair diğer konularda taahhütlerini sekretaryaya teslim edecek. Taahhütler toplanarak küresel karbondioksit bütçesi ile karşılaştırılarak ek taahhütler Paris’de görüşülecek.

Bütün bunlar olurken, Türkiye petrol, doğalgaz ve kömür tüketimi arttırmaya ve bu tüketimi arttıracak projeleri hayata geçiriyor.
Türkiye’nin resmi işlemleri başlamış aday 44 kömürlü termik santralleri bitirmesi durumunda, elektrik üretiminde kömür kaynaklı karbondioksit emisyonu 1990’da 21,5 milyon ton, 2012’de 68,7 milyon ton iken, 200 milyon ton mertebesine ulaşması olası. Bir anlamda sadece kömür yakan termik santrallerimiz Etiyopya’den daha fazla sera gazını atmosfere verecek.

Türkiye kömür imtiyazları ülkesi. Devletin sahip olduğu maden sahalarında özle sektörün düşük standartlarda üretim yapmasının yolunu açan rödovans modelinin önü 2005 yılında açıldı. Bu modelin ne anlama geldiğini Soma maden kazası ile gördük. Bu da yetmedi, şimdi rödovans yoluyla elektrik üretiminin önü açılıyor. Bolu-Göynük ve Eskişehir-Mihalıççık’da 2 termik santrali inşa ediliyor. Afyon-Dinar, Eskişehir Alpu, Karapınar Ayrancı’da devlet sahaların sondajlılarını, etüt çalışmalarını, yatırım içi proje hazırlıklarını da tamamlayıp 2019’da yatırımcıya hazır hale getirecek. Bu listeye Tekirdağ Çerkezköy ve İstanbul-Çatalca maden sahaları eklenecek. 2019’da rödovans yoluyla elektrik üretim ihalelileri gündeme gelecek.

Rödovans yoluyla enerji üretimi bizlere nasıl bir felaket getireceği çok açık; daha fazla iklim değişikliği. Daha da kötüsü, “Yerli kömür” mottosu ile süren politikalar Türkiye’nin kömür ithalatını da arttırıyor. 1990 yılına göre Türkiye 4-5 kat daha fazla kömürü ithal eder hale geldi. Etiyopya ekonomide kömürü telaffuz etmezken, Türkiye dünyanın kömürünü kullanıyor.

Türkiye 2014’de tarihinin ölçülmüş en sıcak ikinci yılını yaşadı. Aşırı iklim olayları geçmişe göre daha sık ve daha şiddetli yaşanıyor. Etiyopya ise ABD’yi, Çin’i, Türkiye’yi bahane etmeyip iklim dostu bir ekonomiye dönüşümü inşaa ediyor.

İklim değişikliği bilimsel raporlarda yer alan geleceğe yönelik bir tartışma değil, tam tersi sokağımızda, tarlamızda tartışılıyor. Böyle bir dünyada Türkiye Paris’deki iklim zirvesine giderken rödovans yoluyla elektrik üretimi mi taahhüt edecek?

Şekil: Etiyopya hükümetinin BM İklim Değişikliği Sekreteryası’na teslim ettiği bildirimden bir grafik. Grafiği okurken Türkiye’nin 2014 emisyonunun 460 Milyon ton, kişi başı emisyonlarının 6 ton olduğunu dikkate alarak karşılaştırınız.

Notlar: Kömür ile ilgili veriler için bakınız: Kömürü Finanse Etmek