Orta Vadeli Program’da Sürdürülebilirlik
Bir önceki yazımda, ülkemizde, firmalar tarafından hazırlanan Global Reporting Initiative (GRI) raporlama çerçevesi üzerinde durmuştum. Bu yazıma gelen yorumlardan biri, bu tür çalışmaların sadece büyük firmalar tarafından değil, orta veya küçük boy kurumsal firmalar tarafından da hazırlandığıydı. Okuyucuma bu katkısı için teşekkür ederim. Belirttiği gibi, bir firmanın kurumsal olması için büyük mali verilere sahip olması gerekmeyebilir.
Firmada, bu konulara ilgi duyan yetkili bir kişinin olması bile bu konulardaki çalışmaları çeşitlendirecektir. Kanımca, bu tür çalışmaların yapılıp sadece firmanın kendi rezervinde tutulması yerine, bu tür çalışmaların müşterilerle ve kamuoyuyla da paylaşılması önemli olacaktır.
Yazımda, ülkemizde hazırlanan GRI raporlarının toplu olarak bulunduğu herhangi bir internet sitesi bulamadığımı yazmıştım. Yeşil Ekonomi yönetimi, bu yazımdan sonra, GRI rapor linklerinin olduğu bir bölüm oluşturdu.1 Bu sayfa, hem raporlama yapmak isteyenler hem de bu konuda çalışanlar için çok önemli bir kaynak oldu.
***
Bu yazımda, devletin sürdürülebilirlik konusuna yakın vadede nasıl baktığına, Orta Vadeli Program (2012-2014) (OVP)’ı baz alarak değinmeye çalışacağım.2 Bunun için, programın önemli noktaları üzerinde duracağım.
Bilindiği gibi OVP, makro politikaları, ilkeleri, hedef ve gösterge niteliğindeki temel ekonomik büyüklükleri belirleyen ve bütçeyi şekillendiren bir belgedir. OVP, ülkenin genel ekonomik koşulları çerçevesinde gelecek üç yılık döneme yön verme hedefi taşır. Bu belge, bütçe yılı ve takip eden iki yıl olmak üzere üç yıllık tahminlerin hazırlanmasında esas alınacak ilkeleri, stratejik öncelikleri ve temel ekonomik hedefleri içerir.
OVP’de Sürdürülebilirlik
OVP’nin “Başlangıç” bölümünde, küresel ekonomik kriz üzerinde durulmuş, yaşanan ekonomik krizin küresel makro büyüklükleri nasıl etkilediği açıklanmış ve bu bakış açısı tüm metinde yer bulmuş anca bu bölümde, sürdürülebilirlik konusunda herhangi bir politika hedefi yer almamış.
“Temel Amaç” başlıklı II. bölümünde, OVP’nin amacı şu şekilde belirtilmiş:
“ülkemizin refah seviyesinin artırılması nihai hedefi doğrultusunda istikrarlı bir büyüme sürecinde istihdamı artırmak, mali disiplini sürdürmek, yurt içi tasarrufları artırmak, cari açığı azaltmak ve böylece makroekonomik istikrarı güçlendirmektir.”
OVP’nin temel öncelikleri ise “Ekonominin rekabet gücü, kamu harcamalarında etkinlik, iyi yönetişim, devlet yardımları, eğitim sistemi, yargı sistemi, vergi sistemi, kayıt dışılık, yerel yönetimler ve bölgesel gelişme alanlarındaki yapısal dönüşümün devam ettirilmesi” olarak sıralanmıştır.
Bu bölümde, ana öncelikler arasında etkin bir çevre politikası veya kaynak kullanımı belirtilmemiş.
“Program Dönemi Gelişme Eksenleri” bölümünün başlıklarından biri “enerji” dir. Enerji politikası konusunda orta vadeli hedef şu şekilde düzenlenmiş:
“Enerji politikasının temel amacı; artan nüfusun ve büyüyen ekonominin ihtiyaç duyacağı enerjinin, rekabetçi bir serbest piyasa ortamında, sürekli, kaliteli ve güvenli bir şekilde asgari maliyetle karşılanması” olduğu belirtilmiş ve bu amaca ulaşmak için aşağıdaki politikalar sıralanmış:
● Elektrik arzında sağlıklı bir kaynak çeşitliliği yaratmak ve arz güvenliğini artırmak amacıyla nükleer güç santrallerinin kurulması yönünde çalışmalar hızlandırılacaktır.
● Elektrik enerjisi üretiminde yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının payının artırılması için gerekli tedbirler alınacak ve elektrik üretiminde doğal gazın ve ithal kömürün payı azaltılacaktır.
● Yenilenebilir enerji ekipmanlarının yerli üretiminin desteklenmesine devam edilecektir.
Bu bölümde, kamuoyu tarafından tartışılan nükleer enerjiye başvurulacağı belirtilmiş, aynı zamanda “kaliteli ve güvenli” enerjiden de bahsedilmiş. Ancak bu uygulamaların tam olarak neyi ifade ettiği ile ilgili herhangi bir açıklama yapılmamış.
“Çevrenin Korunması ve Kentsel Altyapının Geliştirilmesi” başlıklı 5. bölümde “Kentlerin yaşam standartlarının yükseltilmesi, sürdürülebilir kentsel gelişmenin sağlanması, yaşanabilir mekânların oluşturulması ve çevrenin korunması temel amaç” olduğu belirtilmiş. Bu kapsamda şu adımların atılacağı belirtilmiş:
• Çevre mevzuatının uygulanmasında etkinliği sağlamak üzere ilgili tüm kurumların kapasiteleri geliştirilecektir.
• İklim değişikliğiyle mücadele kapsamındaki faaliyetler Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi çerçevesinde yürütülecektir.
• Başta biyolojik çeşitlilik olmak üzere doğal kaynakların korunması, geliştirilmesi ve ekonomik anlamda değer kazanmasına yönelik çalışmalar yapılarak sürdürülebilir kullanımı sağlanacaktır.
• Su kaynaklarının etkin bir şekilde yönetimi amacıyla idari, yasal ve finansal düzenlemeler gerçekleştirilecektir.
• Kentlerin yeterli sağlıklı ve temiz içme suyuna kavuşturulması, atık suların arıtılması ve yağmur sularının toplanmasına yönelik çalışmalar hızlandırılacaktır.
• Katı atık yönetiminde kaynakta ayrıştırma, toplama, taşıma, geri kazanım ve bertaraf safhaları teknik ve mali yönden bir bütün olarak değerlendirilecektir.
• Çevre korumaya yönelik kentsel altyapı hizmetlerinin planlanması, projelendirilmesi, gerçekleştirilmesi ve işletilmesinde belediyelerin kapasiteleri geliştirilecektir.
• Alt ve orta gelir gruplarının konut ihtiyacının karşılanmasına öncelik verilecek, sağlıklı ve sürdürülebilir yaşam alanlarının oluşturulmasına devam edilecektir.
• Kalkınma ve mekânsal gelişme politikaları arasında uyum artırılarak fiziki planlama, uygulama ve yapılaşma konularında temel ilke ve stratejiler ile standartlar geliştirilecektir.
•Ulusal Kıyı Stratejisi ve Bütünleşik Kıyı Alanı Planlama çalışmaları ile kıyıların korunması ve dengeli kullanılmasına yönelik çalışmalara devam edilecektir.
“Tarımsal Yapının Etkinleştirilmesi” başlıklı 8. bölümde, “Tarım sektöründe, gıda güvenliği ve güvenilirliğinin sağlanması ile doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı gözetilerek, örgütlü ve rekabet gücü yüksek bir yapının oluşturulması temel amaç” olduğu tespit edilerek, aşağıdaki politika önerileri sunulmuş:
• Toprak ve su kaynaklarının etkin kullanılması ve korunmasına yönelik yöntem ve araçlara öncelik verilecek, arazi toplulaştırma ve gerekli yasal düzenleme yoluyla işletme ölçekleri büyütülecek, sulama yatırımları yaygınlaştırılacak, sulama sistemleri modernize edilecektir.
• Su ürünleri sektöründe kaynak yönetim sistemine yönelik kurumsal kapasite geliştirilecek ve yetiştiriciliğin çevresel sürdürülebilirlik ilkeleri çerçevesinde gerçekleştirilmesi sağlanacaktır.
• Ormanlar; toplum sağlığı ve ihtiyaçları dikkate alınarak sürdürülebilir yönetim anlayışı dâhilinde korunarak değerlendirilecek, ağaçlandırma, iyileştirme ve kent ormancılığı çalışmaları geliştirilecek, çölleşme ve erozyonla mücadele faaliyetleri hızlandırılacaktır.
“Sanayi ve Hizmetlerde Yüksek Katma Değerli Üretim Yapısına Geçiş Sağlanması” başlıklı 9. bölümün “Turizm” alt başlığında, “Turizm sektöründe, turist başına gelirin ve turist sayısının artırılması amacıyla hizmet kalitesini artıran, pazarlama kanallarını çeşitlendirerek üst gelir gruplarını hedef alan, doğal sermayeyi koruyan ve sürdürülebilir kılan, karşılaştırmalı rekabet üstünlüğüne uygun turizm çeşitlerini öne çıkaran bir yapının oluşturulması temel amaç” olduğu belirtilerek bu konuda “Turizm yatırımları yeşil büyüme yaklaşımı çerçevesinde doğal, tarihi, sosyal ve kültürel çevreyi koruyucu ve geliştirici bir anlayışla ele alınac”(ağı) ifade edilmiş.
“İstihdamın Arttırılması” başlıklı bölümde, “İşgücü Piyasasının Geliştirilmesi” kapsamında “İstihdam odaklı sürdürülebilir büyüme çerçevesinde rekabetçi bir ekonomik yapıda ve bilgi toplumuna dönüşüm doğrultusunda istihdam imkânlarının geliştirilmesi, işsizliğin azaltılması ve işgücü piyasasının etkinleştirilmesi temel amaç” olduğu belirtilmiştir.
Bir önceki dört bölümde, diğer bölümlerin aksine kaynakların etkin ve sürdürülebilirliği hedefler arasında belirtilmiş, bunların düzenleme alanları itibariyle hangi çerçevede yapılacağı sıralanmış.
Görüldüğü gibi, OVP’de düzenleme konusu olan dönemde, ekonomik istikrar ve kalkınma ana hedef alanları olarak belirtilmiş. Bunun yanında, çevre politikaları, sürdürülebilir gelişme ve etkin bir kaynak kullanımı da vurgulanmış. Ancak, programın tümüne bakıldığında, bazı alanlarda bu uygulamaların nasıl olacağı konuları daha fazla açıklamaya ihtiyaç duymakta.
Özetlemek gerekirse, kamunun temel hedef olarak ekonomik büyümeyi tercih ettiği, bunu yaparken de etkin ve planlı bir çevre politikasına sahip olmadığı ortaya çıkmakta.
Tabii ki devlet politikalarını planlayan ve düzenleyen tek belge OVP değildir. Bunun dışında kalkınma planları, ulusal stratejiler…vb birçok belge bulunmakta. Dolayısıyla, bir bütün olarak kamu politikaları hakkında fikir sahibi olmak için diğer dokümanlara da bakmak gerekmekte. Ancak OVP, hem en güncel dokümanlardan biri olması hem de bütçeyle (kaynak kullanımı) doğrudan ilgisi olması nedeniyle güncel olarak üzerinde durulması gereken bir doküman olma niteliği taşımakta.
—–
1 Yeşil Ekonomi E-Kütüphane
https://yesilekonomi.com/e-kutuphane/kurumsal
(Erişim Tarihi 07.02.2012)
2 Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü
http://www.bumko.gov.tr/TR/Genel/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EF181C1E909B6AD5ED
(Erişim Tarihi: 07.02.2012)