Minamata Sözleşmesi kabul edildi

“Cıvaya İlişkin Minamata Sözleşmesi” Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulunun 15 Şubat 2022 tarihli oturumunda kabul edildi.

Sözleşme ismini cıva ve cıva bileşeni atıkları nedeni ile çok ciddi bir halk sağlığı sorununun ortaya çıktığı Japonya’nın Minamata şehrinden alıyor.

Şehirde bu atıkların yol açtığı kirliliğin tesislerin yakınında yaşayan kişilere yedikleri deniz ürünleri yolu ile bulaştığı tespit edilmiş ve bu yeni hastalığı “Minamata Hastalığı” ismi verilmişti.

2001 yılı itibarıyla 2,265 kişide tespit edilmiş olan hastalık 1.784 kişinin ölümüne neden olmuştu. 1970’li yıllardan beri de herhangi bir yeni vaka tespit edilmemiş durumda.

Minamata’da gerçekleşen bu zehirlenmenin küresel kamuoyunun gündemine gelmesi ile Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) liderliğinde Minamata Sözleşmesi hazırlanmıştı.

Cıva kaynaklı çevre kirliliğinin küresel ölçekte önlenebilmesine ilişkin çabalara katkı sağlanması amacıyla hazırlanan sözleşme 19 Ocak 2013 kabul edilmiş, 10 Ekim 2013 tarihinde, Japonya’nın Kumamoto kentinde, 9 Ekim 2014 tarihine kadar da Birleşmiş Milletler New York Merkez Ofisi’nde imzaya açılmıştı.

Türkiye sözleşmeyi 24 Eylül 2014 tarihinde Birleşmiş Milletler 69. Genel Kurulu genel görüşmelerinin açılışı kapsamında düzenlenen “Yüksek Düzeyli Etkinlik” sırasında imzalamış ve sözleşme 2 Ekim 2019’da TBMM’ye sunulmuştu.

Sözleşme imza sayısının 128’e, taraf sayısının ise 105’e ulaştığı 16 Ağustos 2017 tarihinde yürürlüğe girmişti.

Anlaşmanın halihazırda 137 tarafı bulunuyor. Türkiye’nin de anlaşmayı ulusal meclisinde onaylaması ile anlaşmanın yürürlükte olduğu ülke sayısı 115’e çıktı.

Sözleşme cıva kullanılan, salınan ya da yayılan ürünler, prosesler ve endüstriler ve bunların cıva içeren atıkları için kontrol ve azaltım tedbirleri içeriyor ve imzacı ülkelere cıva emisyonlarını/salımlarını azaltmaya, mümkünse tamamen ortadan kaldırmaya yönelik gerekli tedbirleri alma yükümlülüğü getiriyor.

Sözleşmenin yürürlüğe girmesi ile Türkiye’nin üstlendiği yükümlülükler şu şekilde olacak;

• En geç 5 yıl içinde; cıva emisyon envanterlerinin hazırlanması, mevcut en iyi tekniklerin ve uygulamaların zorunlu olması, gerekli tüm altyapının kurulmuş ve işler olması, ayrıca bu çerçevede emisyonların azaltılmasına yönelik tedbirlerin alınması,
• En geç 3 yıl içinde; cıva kirliliğine ilişkin noktasal kaynak kategorilerinin belirlemesi,
• En geç 4 yıl içinde; salımların kontrol edilmesine yönelik ulusal planın hazırlanması,
• En geç 5 yıl içinde; salım envanterinin oluşturulması yükümlülüklerini getirmekte.

Minamata Hastalığı’nın anlatan “Minamata” isimli sinema filmi de 2021 yılında vizyona girmişti.