İstanbul’da Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu çalıştayı gerçekleştirildi
EXPRA Balkan Çalıştayı ÇEVKO Vakfı ev sahipliğinde gerçekleşti
Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu İttifakı (EXPRA-Extended Producer Responsibility Alliance) Balkan Çalıştayı bu yıl 16 Ekim 2025 tarihinde ÇEVKO Vakfı ev sahipliğinde İstanbul’da gerçekleşti.
ÇEVKO Vakfı’nın konu ile ilgili açıklamasındaki bilgilere göre çalıştaya ÇEVKO Vakfı ile birlikte Bulgaristan, Bosna-Hersek, Kuzey Makedonya, Sırbistan, Yunanistan, Güney Kıbrıs, Macaristan, Slovakya, Çekya, Polonya, İtalya, Hollanda ve Belçika’dan yetkili geri kazanım örgütlerini temsil eden 37 uzman katıldı.
Açıklamadaki bilgilere göre sabah ve öğleden sonra olmak üzere iki ana oturumla gerçekleşen çalıştayın sabah oturumunda, içecek ambalajlarında depozito iade sistemlerinin performansı ve mekanizmaları derinlemesine incelendi. Farklı ülkelerden katılımcıların dile getirdiği örneklerde plastik ve metalden yapılmış tek yönlü içecek ambalajların zorunlu depozito sisteminde yer aldığı, cam şişelerin ise yer almadığı dikkat çekti.
Öğleden sonraki oturumda ise, atık yönetiminin ana omurgasının Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (GÜS) üzerine kurulması gerekliliği vurgulandı.
Açıklamada farklı ülkelerden örneklerin ortaya çıkardığı tabloya göre depozito, ambalaj atıklarının hacim, miktar ve ağırlıkça küçük bir kesiti olan belirli boyut ve malzemelerden üretilmiş içecek ambalajlarında uygulanırken, GÜS geniş bir yelpazedeki atık akışlarını yönetmek için vazgeçilmez bir araç oluşturduğu değerlendirmesi yapıldı.
Toplantıda, bu iki sistemin birbirini tamamlayan hibrit bir yapıda nasıl daha etkin çalışabileceği; üreticiler, perakende noktaları, belediyeler ve tüketiciler arasında nasıl daha etkin bir iş birliği kurulabileceği de ele alındı.
Katılımcılar, önümüzdeki dönemde atık yönetiminin başarısı için somut, güncel ve karşılaştırılabilir veri akışıyla desteklenen, net takvimlere dayalı, ilgili tüm paydaşları kapsayan, izlenebilir, doğrulanabilir ve şeffaf modellerin gerekliliği konusunda görüş birliğine vardılar.
“Atık Yönetiminin Ana Omurgası Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu Olmalı”
Açıklamada değerlendirmesi yer alan ÇEVKO Vakfı Genel Sekreteri Mete İmer çalıştay ve vakıf olarak yürüttükleri çalışmalar hakkında şu değerlendirmeyi paylaştı;
Günümüzün ve geleceğin karmaşık yapılı çevresel ve ekonomik riskleri, geniş katılımlı bütünsel çözümlerin bir arada kullanılmasını gerektiriyor. Ülkeler, ambalaj atıklarının kaynağında ayrı toplanması ve geri dönüşümüyle çevresel, ekonomik ve toplumsal açılardan çok önemli kazanımlar elde ediyorlar. Bu konuda farklı ülkelerde farklı uygulamalar bulunmakta. EXPRA Balkan Çalıştayı’nda, farklı ülkelerdeki uygulamaları bütünsel bir bakış açısı ile ele aldık. GÜS, depozito sistemleri ve kamu fonlarının birbirini tamamlayan bir hibrit yapıda çalışabilmesi ve üreticiler, perakende noktaları, belediyeler ve tüketiciler arasında etkin bir iş birliğinin nasıl kurulabileceğini konuştuk.
Bundan 30 yıl önce, özellikle tüketim sonrası ortaya çıkan atıklar, çevre kirliliğini önlemek için mümkünse geri dönüştürülecek, mümkün değilse bertaraf edilecek hurda malzemeler olarak görülürken; günümüzde döngüsel ekonomi bağlamında, sanayinin girdisi olarak düşünülmesi gereken, ekonomik değerinin öne çıktığı ikincil hammaddeler haline gelmiştir.
Ambalaj atıklarında geri dönüşüm oranlarını artırmanın en etkili yöntemi, Vakfımızın ülkemizde öncülüğünü üstlenmiş olduğu ve dünyada yaygın olarak uygulanmakta olan Genişletilmiş Üretici Sorumluluğu (GÜS) sistemini uygulamaktan geçmektedir. Son beş yıldır paydaşlarıyla gönüllü GÜS saha çalışmaları gerçekleştiren Vakfımız, Geri Kazanım Katılım Payı (GEKAP) ve GÜS’ün birlikte ele alınması için öneri geliştirmiş durumdadır. Önerimiz, izlenebilir, doğrulanabilir ve saydam bir GÜS modelinin yeniden kurulması ve yaşama geçirilmesi; bu sistem içerisinde finansal yükümlülüklerini yerine getirdiğini belgeleyen üreticilerin ilgili harcamalarının GEKAP’tan mahsup edilmesine olanak sağlanmasıdır. Bu önerimiz, EXPRA Balkan Çalıştayı’nda üzerinde görüş birliğine varılan hibrit sistemlere çok güçlü bir örnek oluşturmaktadır.