“İklim değişikliği ve arazi kullanımı kuşların yaşam alanlarını daraltıyor”
Telli turna, yaz ördeği ve kadife ördek artık Türkiye’de üremiyor
İkinci Avrupa Üreyen Kuş Atlası yayımlandı.[1]
WWF Türkiye tarafından yapılan açıklamaya göre Atlas 48 ülkedeki 120 bin gönüllünün, 11 milyon kilometrekareden geniş bir alanda 5 yılı aşkın saha çalışması dahil olmak üzere 10 yıllık bir çalışmanın sonunda ortaya çıktı.
Çalışma kapsamında ayrıca Avrupa Kuş Sayım Komitesi (EBCC) ile Tarım ve Orman Bakanlığı’nın yetkili ve uzmanlarının desteği, 450 kuş gözlemcisinin katkısı ile 2000-2018 yılları arasında toplanan kuş gözlem verileri ile oluşturulan 7 bölgesel Atlas çalışması ile de 2019 yılında Türkiye Üreyen Kuş Atlası yayınlandı.[2]
Çalışmaların sonuçlarına göre şu anda Avrupa’da üreyen 596 kuş türü bulunurken, Türkiye’de üreyen kuş türü sayısı ise 313.
WWF Türkiye açıklamasında bu yüksek rakamın Türkiye coğrafyasının yüksek biyo çeşitlilik değerini gösterdiği ve bunun farklı coğrafi bölgelerin sunduğu çeşitliliğin bir yansıması olduğu belirtilirken, önceki yıllarda yapılan çalışmalardaki sonuçlara benzer şekilde güncel çalışmalarda da, üç önemli tür için Türkiye’de üreme faaliyeti tespit edilemediğinin altı çizildi.
Bu türler ise geçmiş yıllarda Göksu Deltası’nda ürediği bilinen yaz ördeği (Marmaronetta angustirostris), Doğu Anadolu’daki dört farklı sulak alanda üremiş olan telli turna (Grus virgo) ve Doğu Anadolu’nun yüksek göllerinde yuvalayan kadife ördek (Melanitta fusca).
Çalışmanın koordinatörü Kerem Ali Boyla, Avrupa çapında sayıları azalan bazı türlerin ülkemizde sağlıklı popülasyonlarının bulunduğunu ifade ederken, şunları söyledi;
“Avrupa ülkelerinde, kısmen Avrupa Birliği’ne geçiş nedeniyle, tarım ve ormancılık uygulamalarında yaşanan değişiklikler sonucunda bazı yaygın türlerin popülasyonları ciddi oranda azaldı. Bu türler arasında bulunan üveyik (Streptopelia turtur), tarlakuşu (Alauda arvensis), kızıl sırtlı örümcekkuşu (Lanius collurio) ve kirazkuşu (Emberiza hortulana) gibi türler ülkemizde hala bol ve yaygın bir şekilde ürüyor. Bunu, birçok bölgemizde hala devam eden küçük ölçekli tarımsal üretim sistemlerine, tarla kenarlarında yetişen yabani otların varlığına, engebeli ve kayalık arazilerde korunan yaşam alanlarına borçluyuz.”
Birinci Avrupa Üreyen Kuş Atlası, 1997 yılında 1980’den itibaren toplanan kuş verileri ile hazırlanarak yayınlanmıştı.
“İklim değişikliği ve arazi kullanımındaki değişiklikler kuşların yaşam alanlarını daraltıyor”
Atlas çalışmasına göre Avrupa’da üreyen 596 kuş türünün %35’i için üreme alanı son 30 yılda artış gösterirken, %25’inin üreme alanı daraldı.
Üreme alanı artan `kazanan kuşlar` uluslararası anlaşmalar kapsamında korunan türler iken alanları daralan, ‘kaybeden kuşlar’ arasında ise tarım alanlarına bağlı çok sayıda tür yer alıyor.
İkinci Avrupa Üreyen Kuş Atlası koordinatörlerinden Katalan Ornitoloji Enstitüsü uzmanı Sergi Herrando, Avrupa’nın kuzeyinde üreyen tür sayısı artarken, güneyde azaldığına dikkat çekti.
Herrando’ya göre Avrupa’da üreyen türlerin en çok kayba uğrayan yaşam alanları Akdeniz bölgesindeki tarım arazileri ve çayırlar. Bunun başlıca sebepleri ise iklim değişikliği ve arazi kullanımındaki değişiklikler.
Tarım alanlarına bağlı kuş türlerinin popülasyonlarında yoğun tarımsal faaliyetler sebebiyle düşüş yaşanırken, çok sayıda kuş türünün yayılış alanı kuzeye doğru kayıyor, orman kuşlarının tür zenginliği ise artıyor.
Raporda Avrupa’da koruma önceliği olan çok sayıda türün yayılış alanı azalsa da, doğa koruma çalışmalarının işe yaradığını gösteren örnekler bulunduğuna dikkat çekilirken, buna örnek olarak uluslararası sözleşmelerle korunan ak kuyruklu kartalın (Haliaeetus albicilla) Avrupa’daki yayılış alanı artması gösteriliyor.
[1] European Breeding Bird Atlas 2
