II. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı yayımlandı

Plan 2030 sonuna kadar 20,2 milyar ABD Doları yatırım öngörüyor

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) Türkiye’nin, 2053 net sıfır emisyon hedefi kapsamında 2024-2030 yılları arasında enerji verimliliği alanında atacağı adımları ve hedefleri içeren Türkiye’nin Enerji Verimliliği 2030 Stratejisi ve II. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı belgesini yayımladı. ^[1]

Belgede planın Avrupa Birliği (AB) müktesebatı ile azami ölçüde uyumlu olmasına önem verildiği, hedefler belirlenirken de Avrupa Yeşil Mutabakatı ve İklim Yasası kapsamındaki düzenlemelerde yer alan enerji verimliliği hedeflerinin dikkate alındığının da altı çizildi.

Belgeye göre bu dönemde 7 ana, 61 de alt başlıkta çeşitli adımlar atılacak.

Atılacak bu adımlar da yenilenebilir enerji kullanımını yaygınlaştırmaktan, enerji depolama alanında yatırımların artırılmasından bataryaların geri dönüşümünün sağlanmasına, elektrik piyasasında toplayıcılık ve talep tarafına yönelik altyapıdan ısı piyasası oluşturulmasına, hidrojen ekonomisinin geliştirilmesinden, elektromobilitenin yaygınlaştırılmasına kadsar birçok alanı kapsayacak.

Atılacak bu adımlar sayesinde Türkiye’nin GSYİH başına tüketilen enerji miktarının (enerji yoğunluğunun) 2030 yılında 2023 yılına göre %15 oranında azaltılması ve birincil enerji tüketiminin de %16 oranında azaltılarak 37,1 MTEP düzeyinde enerji tasarrufu sağlanması ile birlikte sera gazı emisyonlarının da 100 milyon ton CO2 eşdeğeri düzeyde düşürülmesi öngörülüyor.

Belgeye göre bu hedef doğrultusunda 2024-2030 arasındaki dönemde toplamda 20,2 milyar ABD Doları yapılması öngörülüyor. Bu yatırımın da 5 milyar ABD Doları tutarındaki bölümünün kamu tarafından vergi ve teşvik programlarıyla sağlanması hedefleniyor.

2017-2023 döneminde 8,47 milyar ABD Doları yatırım gerçekleşti

Belgede yer alan diğer bilgilere göre de 2017-2023 yılları arasını kapsayan I. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı ile belirlenen adımlar sayesinde 2017-2023 yılları arasında gerçekleşen yatırım miktarı 8,47 milyar ABD Doları olarak gerçekleşti ve 44.880 yeni istihdam sağlandı.

Bu yatırımlar sayesinde Türkiye’nin enerji tüketiminde 24,6 MTEP tasarruf sağlanırken, emisyonları da 68,62 milyon ton CO2 eşd. miktarında daha az gerçekleşti.

Bununla birlikte bu dönemde devreye giren yatırımların 2033 yılı sonuna kadar sağlamaya devam edeceği tasarrufun parasal karşılığının da 30,2 milyar ABD Doları olması bekleniyor.

Türkiye’nin Enerji Verimliliği 2030 Stratejisi ve II. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı’nda belirlenen hedefler şu şekilde sıralanıyor;

YATAY KONULAR

Y1-Enerji Yönetim Sistemlerinin Kurulması ve Etkinliğinin Artırılması

Enerji yöneticisi bulundurmakla yükümlü bina, endüstriyel işletme ve elektrik üretim tesislerinde enerji yöneticisi görevlendirme ve ISO 50001 Enerji Yönetimi Sistemikurulumu süreçlerinin tamamlanmasına yönelik izleme ve denetim faaliyetleri yürütülecektir.
Organize sanayi bölgelerinde Enerji Yönetim Birimi’nin ve ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi’nin kuruluşu tamamlanacaktır.
Bina ve endüstriyel işletmelerde zorunlu enerji etütlerinin tamamlanmasına yönelik izleme ve denetim çalışmaları yürütülecektir.
100 MW ve üzeri kurulu güce sahip santrallerde ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi’nin kurulmasına yönelik olarak izleme ve denetim faaliyetleri yürütülecektir.
Sektörlerde yetkin insan kaynağının geliştirilmesine yönelik hedefler doğrultusunda enerji yöneticilerinin kapasitelerini geliştirmek için her yıl eğitim düzenlenecektir.
Yeşil dönüşüm çalışmaları veya sürdürülebilirlik odağında (kaynak verimliliği, döngüsel ekonomi, simbiyoz, sera gazı emisyon hesabı, ETS ve karbon fiyatlandırma vb.) faaliyetler içeren projelerde enerji yöneticilerinin sürece dahil edilmesi için adımlar atılacaktır.
Enerjinin etkin kullanımını yerinde denetlemek için yürütülen faaliyetlerin sıklığı artırılarak yaygınlaştırılacaktır.

Y2-Enerji Verimliliği Finansman İmkanlarının Geliştirilmesi

Doğrulanmış enerji verimliliği yatırımlarını fonlayan finans kuruluşlarının bu yatırımların parasal toplamı kadar bir tutarı zorunlu mali karşılıklardan istisna etmeleri sağlanacaktır.
İklim finansmanına yönelik kaynakların sektörel (sanayi, bina, ulaşım vb.) enerji verimliliği uygulamalarında kullanılması sağlanacaktır.
Detaylı ihtiyaç, uygulama, yönetim tanımlamalarından sonra enerji verimliliğine yönelik finansal imkanların oluşturulması için gerekli mevzuat düzenlemeleri yapılacaktır.
Enerji verimliliği projelerinde sağlanacak tasarrufların bankalardan kullanılacak finansman için teminat olarak sayılmasına yönelik düzenleme yapılacaktır.
ETS’den elde edilmesi muhtemel gelirlerin enerji verimliliği yatırımlarının finansmanında kullanılması sağlanacaktır.

Y3-Enerji Verimliliği Yatırım Ortamının Geliştirilmesi

Enerji verimliliği yatırımları için performans garantisi ve sigorta yapısının geliştirilmesi çalışmaları yürütülecektir.
EPS kapsamında yürütülecek projelerde ESCO’ların bilançolarındaki yükümlülüklerin değerlendirilmesi için mevzuat değişikliği çalışmaları yürütülecektir.
Türkiye’de yenilenebilir enerjiyi desteklemek üzere kurgulanmış Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması’nın (YEKDEM) bir benzeri olan Energy Saving Feed-In Tariff (ESFIT) mekanizması incelenecek ve Türkiye’ye uyarlanabilirliği için araştırmalar yapılacaktır.

Y4-Enerji Verimliliği Projelerinin Enerji Verimliliği Yarışmaları ile Desteklenmesi

Yarışmaların düzenlenmesine yönelik mevzuat ve teknik altyapı oluşturulacaktır.
Oluşturulacak bütçe çerçevesinde yeşil ve yenilikçi hedefler doğrultusunda enerji verimliliği yarışması düzenlenecektir.

Y5-Enerji Verimliliği Portalının Net Sıfır Hedefleri Doğrultusunda Geliştirilmesi

Güncellenen Enerji Verimliliği (ENVER) Portalının daha etkin kullanılabilmesi için tanıtım faaliyetleri yürütülecek ve sektörel karbon nötr yol haritalarında kullanılmak üzere kıyaslama ve raporlama modülleri geliştirilecektir.
Kıyaslama çalışmalarının kapsamı genişletilerek yaygınlaştırılacaktır.
Nihai sektörlerde enerji verimliliği göstergeleri belirlenecek ve sektörel bazda elde edilen tasarrufların takip edilmesi ve raporlanması sağlanacaktır.

Y6-Farkındalık, Eğitim ve Bilinçlendirme Faaliyetlerinin Yürütülmesi

Hane halkında bilinç endeksi yüksek-alt seviyeye çıkarılacaktır.
Enerji verimliliği ile ilgili teknolojik gelişmeler ve başarılı uygulamalar hakkında bilgilendirme yapılması amacıyla, son kullanıcıların; çevrimiçi kurslar, öğrenim materyalleri, kılavuzlar, oyun ile öğrenme, çevrimiçi konferanslar gibi farklı eğitim araçlarına ulaşabileceği bir dijital eğitim platformu oluşturulacaktır.
Farkındalık, eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri; hedef kitle odaklı olarak, bir bütün halinde, etkinlik seviyesi ölçülerek, yıllık olarak gözden geçirilecek şekilde planlanacak ve yürütülecektir.
Erken dönem öğrenmenin kalıcı etkileri göz önünde bulundurularak okul öncesi ve ilkokul çağındaki öğrencilere yönelik enerji verimliliği farkındalık oluşturma çalışmaları yürütülecektir.
Enerji verimliliğine yönelik beceri ve kazanımlar, meslekî ve teknik ortaöğretimde uygulanan alan ve dallara ait öğretim programlarına ve ders materyallerine dâhil edilecektir.
Enerji verimliliği kültürünün toplum genelinde yaygınlaşması için bireylerde davranış değişikliği yaratmaya yönelik kampanyalar düzenlenecektir.
Enerji verimliliğine yönelik dersler lisans ve lisansüstü eğitim müfredatına dahil edilecektir.
Organize sanayi bölgelerinde Enerji Yönetim Birimleri aracılığıyla farkındalık artırma çalışmalarına devam edilecek ve OSB’lerin birbirleriyle bilgi paylaşımına yönelik faaliyetleri desteklenecektir.
KOBİ’lere yönelik temel enerji verimliliği tedbirlerini içeren broşür vb. materyaller KOSGEB ile işbirliği içerisinde hazırlanacaktır.
Enerji verimliliği danışmanlık (EVD) şirketlerinin kapasitelerini geliştirmek üzere iyi uygulama örneklerinin tanıtıldığı ve vaka örneklerinin tartışıldığı teknik eğitimler düzenlenecektir.
Ölçme ve doğrulama sistemleri yaygınlaştırılacak ve sertifikalı uzman sayısı artırılacaktır.

Y7-Kamuda Sürdürülebilir İşletme ve Satın Alma Yaklaşımının Benimsenmesi

Kamu İhale Mevzuatı’nın sağladığı “satın alma maliyeti” yerine “ömür boyu maliyet” bazlı karar verilmesi imkânının daha fazla kullanılabilmesi için bilinçlendirme çalışmaları yürütülecektir.
Karbon ayak izi düşük ürünlerin yaygınlaştırılması için ömür boyu maliyet hesaplama metodolojisine yönelik kapasite geliştirme eğitimleri düzenlenecektir.
Kamu alımlarında ve yapım işlerinde enerji verimliliğini önceliklendiren satın alma yöntemlerinin benimsenmesine yönelik çalışmalar yaygınlaştırılacaktır.

Y8-Enerji Verimliliği Yükümlülük Programı’nın Geliştirilmesi

Ülkemizin iklim hedefleriyle uyumlu bir yaklaşımla enerji (elektrik, doğal gaz, petrol) dağıtım ve/veya tedarik şirketlerine yönelik olarak enerji verimliliği yükümlülükleri tanımlanacaktır.
Elektrik dağıtım ve/veya tedarik şirketlerine getirilecek enerji verimliliği yükümlülüğü bir kalite performans kriteri olarak tanımlanacaktır.
Yükümlülük sisteminde beyaz sertifika piyasasının uygulanmasına yönelik bir pilot çalışma gerçekleştirilecektir.

Y9-Isı Pompası Kullanımının Yaygınlaştırılması İçin İdari Tedbirler Alınması

Isı pompası uygulamalarının yaygınlaştırılmasına yönelik fizibilite, eğitim ve farkındalık artırma çalışmaları yürütülecektir.
Binalarda ve sanayide ısıtma ve soğutma talebinin belirlenmesi için etütler yapılacak ve ısı pompası uygulama potansiyeli araştırılacaktır.
CBS tabanlı ısıtma ve soğutma dijital haritası (jeotermal, güneş vb. yenilenebilir ısı arz kaynakları dikkate alınarak) hazırlanacak ve ısı pompasının potansiyel kullanım alanı bölgeleri belirlenecektir.

Y10-Enerji Verimliliğinin Artırılması İçin Ar-Ge Faaliyetlerinin Güçlendirilmesi

Güncellenmiş ve yükseltilmiş iklim hedefleri doğrultusunda Ar-Ge desteklerine yönelik mevcut kriterler gözden geçirilerek enerji verimliliğinin önceliklendirilmesine devam edilecektir.
Akıllı ve dirençli kentlerin geliştirilmesine destek sağlayacak akıllı ulaşım sistemleri başta olmak üzere yenilikçi Ar-Ge projelerine öncelik verilecektir.
Elektrik dağıtım sektöründe tamamlanan Ar-Ge projelerinden dağıtım kayıplarının azaltılmasına yönelik olanlar incelenecek ve iyi örneklerin yaygınlaştırılması sağlanacaktır.
Rüzgar Enerji Santrali (RES) ve Güneş Enerji Santrali (GES) bileşenleri ile batarya depolama ekipmanlarındaki malzemelerin geri dönüşüm potansiyelleri ve dönüşüm sonrası ortaya çıkan malzemelerin ekonomik değeri analiz edilecektir. Kazanılacak materyallerin ilave madencilik ve üretim faaliyetinden kaçınılması sayesinde sağlanacak enerji tasarrufu hesaplanacaktır.
Elektrik ve Doğal Gaz Dağıtım Şirketlerinin Araştırma, Geliştirme ve Yenilik Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Usul ve Esaslar kapsamında EPDK tarafından seçilen Ar-Ge projelerinde dağıtım şebekesinde enerji verimliliğini artırmaya yönelik projelere öncelik verilecektir.
Enerji yoğunluğu yüksek batarya teknolojileri gibi yeni nesil enerji ve ulaşım sistemlerindeki teknolojik kabiliyetler ve yatırımlar artırılacaktır.

BİNA VE HİZMETLER SEKTÖRÜ

B1-İnşaat Sektöründe Kullanılan Enerji Verimli Malzeme ve Teknolojilere İlişkin Uygulama Kapasitesinin Artırılması

Bina Sektörü Enerji Verimliliği Teknoloji Atlası’nın ihtiyaçlar doğrultusunda güncellenmesi ile birlikte kamusal farkındalığın artırılması sağlanacaktır. Bu kapsamda cihaz, ekipman ve binalara yönelik minimum enerji performans kriterlerine ve binalara yönelik başarılı uygulamalara ilişkin bilgilerin yer aldığı bir kılavuz yayınlanacaktır.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı birim fiyat kitabına ihtiyaçlar doğrultusunda enerji verimli teknolojiler ve yenilenebilir enerji teknolojileri dâhil edilecektir.
Kamu binalarının mimari, elektrik, otomasyon, mekanik ve iklimlendirme projelerinin bölgeye özgü özellikler ve iklim koşullarına göre hazırlanması için enerji verimliliği odaklı bilinçlendirme çalışmaları yapılacaktır.
AYM öngörüleri doğrultusunda güçlendirilmiş döngüsel ekonomi, ekolojik tasarım ve ürün pasaportu gibi yeni gelişmeler izlenecek ve inşaat malzemelerinin üretim ve kullanım aşamalarına yönelik kapasite geliştirme çalışmaları yürütülecektir.
Çevresel Ürün Beyanı ve standartlara uygun uçucu organik bileşen (UOB) salım değerlerine sahip yapı malzemesi üretimi, uygulanması ve bertarafı konusunda bilinçlendirme çalışmaları yürütülecektir.

B2-Binalarda Enerji Verimliliği Potansiyeline Yönelik Detaylı Analiz Çalışmaları Yürütülmesi

Farklı bina tipolojileri ve hizmet alanları için enerji etütleri gerçekleştirilecektir.
Etüt raporları analiz edilerek farklı tipolojilerde güncel enerji verimliliği potansiyeli hesaplanacaktır.
Farklı bina tipolojilerine ve hizmet alanlarına yönelik kıyaslama çalışmaları gerçekleştirilecektir.

B3-Kamu Binalarında Enerji Verimliliğinin Geliştirilmesi ve Enerji Dönüşümünün Sağlanması

Kamu binalarında EPS’nin daha yaygın uygulanabilmesi için teknik, idari ve finansal altyapı güçlendirilecektir.
Enerji yöneticisi atamaları, ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemleri’nin kurulması, EKB’lerin alınması ve zorunlu enerji etütlerinin tamamlanmasına yönelik izleme ve denetim çalışmaları yürütülecektir.
Enerji yöneticisi görevlendirmekle yükümlü kamu binalarında 2030 yılına yönelik tanımlanan %30 enerji tasarruf sağlama hedefine ulaşılacaktır.
Yeni projelendirilecek kamu binalarında tasarım önceliklerinin yer aldığı kılavuz ve kontrol listeleri hazırlanacak, bina yapım süreçlerinde Bütünleşik Bina Tasarımı (BBT), Bina Enerji Modelleme (BEM), Bina Yönetim Sistemi (BYS) ve Bina Bilgi Modelleme (BIM) yaklaşımları dikkate alınacaktır.
Valilik bünyelerinde kurulan enerji yönetim birimlerinin etkinliği artırılacak ve burada görev yapan enerji yöneticilerinin yetkinlikleri geliştirilecektir.
Kamu kurum ve kuruluşlarına ait binalarda veri merkezlerinden kaynaklı elektrik giderlerinin azaltılmasına yönelik enerji verimliliği faaliyetlerinin hayata geçirilmesi için pilot bir proje yürütülecektir.

B4-Belediye Hizmetlerinde Enerji Verimliliğinin Artırılması

Belediye hizmetlerinde zorunlu enerji verimliliği etütleri yaptırılması ve önlemlerin uygulanması sağlanacaktır.
Büyükşehir belediyeleri ile nüfusça büyük il ve ilçe belediyeleri öncelikli olmak üzere belediyelerin ISO 50001 Enerji Yönetim Sistemi Belgesi almaları ve teknik kapasite geliştirilmesi konularında çalışmalar yürütülecektir.
Belediyelerin su hatlarında kayıp-kaçak oranını düşürmek ve enerji verimli ekipman dönüşümünü sağlamak üzere önlemler (pompaların otomasyonu/revizyonu ile basıncın kontrol edilmesi, altyapı yenilenmesi, izleme sayaçlarının artırılması vb.) alınması için bir program yürütülecektir.
Atık su arıtma tesislerinde kıyaslama çalışmaları yürütülerek iyi uygulama örnekleri paylaşılacaktır.
Belediye hizmetlerinde enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik faaliyetlere iklim eylem planlarında yer verilecektir.
Yerel yönetimlerin enerji verimliliğine ve yenilenebilir enerjiye yönelik projelerine, talepte bulunulması ve finansal kaynakların elvermesi halinde İLBANK tarafından destek sağlanacaktır.

B5- Mevcut Binaların Rehabilitasyonu ve Enerji Verimliliğinin Geliştirilmesi

Bilinçlendirme çalışmaları yürütülecek, farklı bina tipolojilerine ve teknolojilere göre kılavuz veya kontrol listeleri hazırlanacaktır.
Zorunlu enerji etütlerinin izleme ve denetim faaliyetleri yürütülecektir.
Sektör özelinde (hizmet vb.) kıyaslama çalışmaları yürütülecektir.
2053 yılı net sıfır hedefi kapsamında yapısal güçlendirmeleri de içerecek şekilde kapsamlı bir bina iyileştirme planı hazırlanacaktır.
Hizmet binalarında enerji verimliliğini özendirmek için bir proje yarışması düzenlenecektir.
VAP destekleriyle hizmet sektöründe yer alan binaların kapsamlı rehabilitasyonu hızlandırılacaktır.
Isı pompası kurulumunun yaygınlaştırılması için teknik çalışmalar yürütülecektir.
Mevcut konutlar için sunulan yalıtım kredi imkânı gözden geçirilecek ve programın etkinliğinin artırılması sağlanacaktır. Ayrıca, diğer enerji verimliliği sağlayan ekipman ve teknolojilerin ilgili kredi imkanlarından yararlanmasına yönelik çalışmalar yapılacaktır.
Gayrimenkul ilanlarında yapının EKB bilgisinin eklenmesi ve gayrimenkul sektöründeki sivil toplum kuruluşlarıyla işbirliği yapılarak bilincin artırılması sağlanacaktır.

B6-Merkezi ve Bölgesel Isıtma/Soğutma Sistemlerinin Kullanımının Özendirilmesi

Yeni ve mevcut binalar ve yerleşim birimleri için verimli ısıtma-soğutma odaklı teşvik programları araştırılacaktır.
Bölgesel ısıtma sistemlerinde varsa bölgede bulunan jeotermal potansiyelden ve sanayi ve güç üretim tesisi kaynaklı atık ısılardan azami ölçüde faydalanılacaktır.
Yerel yönetimlerle gerçekleştirilecek işbirliği programları kapsamında ısı haritalandırılması çalışmalarının yürütülmesi ve yeni yerleşim bölgelerinde düşük karbonlu ve enerji verimli bölgesel ısıtma ve soğutma sistemlerinin yaygınlaştırılması sağlanacaktır.
Sıcak iklim bölgelerinde verimli ve düşük emisyonlu soğutma sistemleri yaygınlaştırılarak merkezi soğutma imkanları değerlendirilecektir.

B7-Sürdürülebilir Yeşil Binalar ile Yerleşmelerin Belgelendirilmesinin Özendirilmesi

Bina ve yerleşmelerin Ulusal Yeşil Bina/Yerleşme Sertifikası’na sahip olması özendirilecek ve bilinçlendirme çalışmaları yürütülecektir.
Kamu binalarının özel sektöre örnek teşkil edecek şekilde belgelendirilmesi sağlanacaktır.
Her yıl sertifikalarda belirlenen sonuçları doğrulamak için alan araştırması çalışması yürütülecektir.
2026 yılından sonra inşa edilecek ve toplam inşaat alanı 10.000 m2’nin üzerinde olan yeni kamu binalarının yeşil bina sertifikalı olması sağlanacaktır.

B8-Yeni Binalarda Minimum Enerji Performans Kriterlerinin Artırılması

Genel şartnamelerde Geçerlilik Denetimini (Commissioning); test, ayar ve dengeleme (TAD) konusunda yetkili/sertifikalı gerçek/tüzel kişiler tarafından yapılan TAD süreçlerini kapsayacak şekilde tanımlayıcı ve yaygınlaştırıcı hususlara yer verilecektir.
2030 yılına kadar yaklaşık sıfır enerjili bina kriterleri gözden geçirilecektir.

B9-Binalarda Yenilenebilir Enerji Kullanımının Yaygınlaştırılması

Yenilenebilir enerjinin ve yeni teknolojilerin faydalarına yönelik farkındalık artırma programları yürütülecektir.
Yenilenebilir ısı ve mikrokojenerasyon sistemlerinin kullanımına yönelik düzenlemeler yapılacaktır.
Neredeyse sıfır enerjili binalarda yenilenebilir enerjinin kullanım zorunluluk oranı yıllar içinde kademeli olarak artırılacaktır.

B10-Mevcut Binaların Yenilenmesine Yönelik Finansal Teşviklerin Tanımlanması

Sınıfındaki en iyi performansa sahip enerji tüketen ekipmanların, ev otomasyon sistemlerinin ve dijital teknolojilerin ikame edilmesine yönelik ilave finansal teşvikler tanımlanacaktır.
Mevcut binalarda ısı pompası kurulumunun sağlanması için finansal ve mali teşviklere yönelik çalışmalar yapılacaktır.
Mevcut binalarda EKB’ye sahip konutların hangi mali teşviklerle desteklenebileceğini değerlendirmek üzere bir çalışma komitesi oluşturulacaktır.

B11-Binalarda Enerji Verimliliği Uygulamaları Konusunda Teknik Kapasitenin Geliştirilmesi

Binalarda enerji verimliliği konusunun mühendislik ve mimarlık fakültelerinin müfredatlarına dahil edilmesi için çalışmalar yapılacaktır.
Enerji verimliliği uygulamalarına yönelik geliştirilmiş güncel eğitim materyalleri (rehber doküman, video vb.) hazırlanacak ve ilgili paydaşların (etüt-proje sertifikalı kişiler ve ilgili kurum/kuruluşlar) bu materyallerden yararlanmasını sağlamak için programlar yürütülecektir.
Kamuda çalışan teknik personelin meslek içi eğitimleri düzenli olarak güncellenecek ve gelişen yeni teknolojiler doğrultusunda bilgilendirmeler yapılacaktır.

SANAYİ SEKTÖRÜ

S1- Isı Kullanan Büyük Endüstriyel Tesislerde Kojenerasyon Sistemlerinin Yaygınlaştırılması

20 MW’ın üzerinde ısıl enerji ihtiyacı bulunan yeni ve eski tüm endüstriyel işletmelere yönelik fizibilite ve etüt raporlarının incelenmesiyle oluşturulacak bir analiz- değerlendirme raporu yayınlanacaktır.
Isı kullanan büyük endüstriyel tesislerde kojenerasyon sistemlerinin yaygınlaştırılmasına yönelik destekler sürdürülecektir.
Teknoloji geliştirme bölgelerinde, Ar-Ge ve tasarım merkezlerinde düşük sıcaklıktaki atık ısılardan elektrik üretme teknolojilerinin geliştirilmesi önceliklendirilecektir.
Atık ısı geri kazanım sistemlerinden üretilen elektriğin mevzuatla tanımlanmış belli bir yüzdesinin, belirli bir süre boyunca ve formülle garanti edilmiş bir fiyat aralığından piyasaya satılması için modelleme, analiz ve değerlendirme çalışması yapılacaktır.

S2- Sanayide Yenilikçi Enerji Verimliliği Projelerinin Sayı ve Çeşitliliğini Artırmak İçin Destek Sağlanması

Teknolojik gelişmeler doğrultusunda güncellenen kriterlere uygun enerji verimliliği yatırımlarına destek sağlanacaktır.
Projelerin uygulama performansı ve kriterleri karşılama durumu incelenecektir.
VAP’larda teknoloji geliştirme ve yenilikçi faaliyetlere destek sistemleri artırılacaktır.
VAP uygulama süreçlerinin iyileştirilmesi ve destek miktarının artırılması için gerekli mevzuat düzenlemeleri yapılacaktır.

S3-Sanayi Sektöründe Düşük Karbonlu, Yeşil ve Dijital Bir Dönüşüm İçin Enerji Verimliliği Uygulamalarının Yaygınlaştırılması

Kümelenme, en iyi uygulama, proses verimliliği, yalın üretim teknikleri başlıklarında işletme, proses ve ürün bazlı enerji yoğunluğunu düşürecek odaklı çalışmalar yürütülecek ve karşılaştırma kriterleri genişletilecektir.
Sektör birlikleri ile çalışılarak önceliklendirilen makine ve ekipmanlar için asgari enerji performans standartları belirlenecektir.
Endüstriyel simbiyoz ve atık geri kazanımı başta olmak üzere Türkiye için öncelikli mevcut en iyi teknolojiler ve uygulamalar belirlenecek ve sektörel en iyi uygulama kılavuzları yayımlanacaktır.
Alt sektörler bazında spesifik enerji tüketim hedefleri, yapılacak analizler sonucunda detaylandırılarak tanımlanacak ve ilerleme durumuna göre revize edilecektir.
Endüstri 4.0 dönüşümünde nesnelerin interneti alt yapısı geçiş planlaması; enerji verimliliği, proses verimliliği, rekabetçilik önceliklendirilerek tanımlanacaktır.
Elektrik motor ve değişken hız sürücü sistemlerinde (fan, pompa vb.) enerji verimliliğinin geliştirilmesine yönelik etki analizleri yapılacak ve gelişim alanları belirlenerek tasarruf potansiyelinin kazanılması amacıyla gerekli çalışmalar yürütülecektir.

S4-Ürün ve Cihazlarda Enerji Verimliliği Performans Standartları ve Çevre Duyarlı Tasarım, Üretim, Etiketleme Sisteminin Uygulanması

Güncellenen AB direktifleri doğrultusunda çevreye duyarlı tasarım ve ürün etiketleme mevzuatının uyumlaştırılması çalışmaları yürütülecektir.
Çevreye duyarlı tasarım ve ürün etiketlemesi konusunda tüketicilerin bilinçlendirilmesi sağlanacaktır.
Yapı Malzemeleri Mevzuatı kapsamında dijital ürün pasaportu ile ilgili farkındalık çalışmaları yürütülecektir.

S5-Sanayide Enerji Tasarruf Potansiyeli Haritasının Çıkarılması

Sektörel bazda kıyaslama çalışmaları enerji yoğun imalat sektörlerinde genişletilecektir.
Endüstriyel işletmelerde yapılacak zorunlu etüt çalışmaları analiz edilecek ve kıyaslama çalışmalarıyla birlikte değerlendirilerek sanayi sektörünün enerji tasarruf potansiyeli haritası güncellenecektir.

S6-Sanayide Karbon Yoğunluğu ve Spesifik Enerji Tüketimi Azaltımının Desteklenmesi

Gönüllü Anlaşma uygulama süreçlerinin iyileştirilmesi ve destek miktarının artırılması için gerekli mevzuat düzenlemeleri yapılacaktır.
Gönüllü Anlaşma desteklerinin kapsamına karbon yoğunluğu ve spesifik enerji tüketimini azaltımı uygulamaları dahil edilecektir.

S7-Sanayi Sektörünün Enerji Verimliliğini Artırmak Amacıyla Döngüsel Ekonomi Yaklaşımlarının Yaygınlaştırılması

Yeni kurulan OSB’lerde endüstriyel simbiyoza uyumlu sanayileşme için ön analizler yapılacaktır.
Karbon ayak izi yüksek ürünler için örnek yaşam döngüsü değerlendirmesi çalışmaları yapılacaktır.

S8-Sanayi Sektöründe Başarılı Enerji Verimliliği Uygulamalarının Yaygınlaştırılması İçin Kapasite Geliştirme ve Paylaşım Faaliyetlerinin Güçlendirilmesi

İyi uygulama örneklerinin “akran öğrenmesi” yöntemi ile sektör içinde, sektörler arasında ve ülkeler arasında paylaşılması için uygulamalar geliştirilecektir.
Enerji Yönetim Sistemi ve ölçme-doğrulama eğitimleri yaygınlaştırılacaktır.
Sektör bazlı enerji etüdü raporlama kılavuzları yayınlanacaktır.

S9-Sanayide Enerji Verimli Ürünlerin Yaygınlaştırılması

Enerji verimliliğini sağlayamayan ürünlere yönelik mevcut faaliyetlere ilave olarak internet üzerinden yapılan mesafeli satışlar kapsamında da piyasa gözetim ve denetimi faaliyetleri gerçekleştirilmesine yönelik bir mekanizma geliştirilecektir.
Test ve ölçüm cihazlarının yerli üretimlerine yönelik teşvik sistemi geliştirilecektir.

S10-Sanayide Enerji Tüketimi İzleme Sistemlerinin Yaygınlaştırılması

Fabrikalarda enerji tüketimi yüksek ürünlerin/ekipmanların enerji kullanımlarının ve enerji kayıplarının ölçülmesi ve takip edilmesi kapsamında, sanayide enerji izleme sistemlerinin yaygınlaşması teşvik edilecektir.
Sanayide enerji izleme sistemlerinin kullanımına yönelik kılavuz dokümanları hazırlanacaktır.
Sanayide enerji izleme sistemlerinin uygulanmasına yönelik sektörel eğitimler düzenlenecektir.
Sanayide enerji izleme sistemlerinin yerli üretimi teşvik edilecektir.

S11-Enerji Verimliliği ile Emisyon Ticaretinin Birlikte Ele Alınmasını Sağlayacak Faaliyetlerin Yürütülmesi

Kurulacak olan ETS’den elde edilecek gelirlerin sanayide yeşil dönüşümü desteklemek amacıyla enerji verimliliği projelerinde de finansal kaynak olarak kullanılması sağlanacaktır.
Karbon emisyonlarının azaltılması için kurulacak Gönüllü Karbon Piyasasındaki enerji verimliliği yatırımlarının sertifikalandırılması sağlanacaktır.

ENERJİ SEKTÖRÜ

E1-Enerji Dönüşümü Hedefleri Çerçevesinde Etkin İşleyen Bir Isı Piyasası Kurulması

Türkiye’nin ısı potansiyelinin değerlendirilmesi ve atık ısının kullanılabilmesi için ısı arzına yönelik gerekli mevzuat düzenlemesi yapılacaktır. Sanayi ve elektrik üretim tesisleri kaynaklı atık ısı potansiyelinin aşamalı olarak değerlendirilmesine ve ekonomiye kazandırılmasına yönelik planlar güncellenecektir.
Sanayi sektörüne yönelik güneş enerjisine dayalı ısıtma potansiyeli tespit edilecektir.
Isı ölçümü ve ısının satışına yönelik kriterler tanımlanacak ve gerekli düzenlemeler yapılacaktır.
Kojenerasyon, trijenerasyon, ısıtma ve soğutma tedarik kaynaklarının fayda-maliyet analizleri sonucunda ortaya çıkan en iyi uygulama örneklerini içeren rehber doküman hazırlanacaktır.
Bölgesel ısıtma-soğutma uygulamaları için örnek analizler yapılacak ve mahalle bazında ısı ihtiyacı belirlenerek yerel yönetimlere yol gösterici bir kılavuz geliştirilecektir.
Isıtma-soğutma arzının ve talebinin eşleştirildiği CBS tabanlı bir harita hazırlanacaktır.
Organize sanayi bölgelerinde yer alan işletmelerin atık ısılarının merkezi bir hat üzerinden dağıtılması yoluyla ısı ihtiyacı olan işletmelere verilebilmesini sağlayacak düzenlemeler yapılacaktır.
Yeni imar planlarında bölgesel ısıtma-soğutma uygulamaları değerlendirilecek ve yaygınlaştırılacaktır.
Sanayi tesislerinde buhar ve sıcak su sistemlerinin elektrifikasyonunun teşvik edilmesi kapsamında sektörel verimli teknolojilerin kıyaslandığı bir araç geliştirilecektir. Buhar ve sıcak su sistemlerinin dönüşümünü hızlandıracak bilinçlendirme çalışmaları yapılacaktır. Yapılacak destek çağrılarında verimli dönüşüme öncelik verilecektir.
Yerel yönetimlerin ısı arz planları yaparken kullanacakları plan şablonları hazırlanacaktır.
Soğutma derece gün sayısı yüksek bölgelerde, verimli ve yenilenebilir kaynaklara dayalı bölgesel soğutma potansiyeli belirlenecektir.
Verimli ve yenilenebilir kaynaklara dayalı soğutma sistemlerinin yaygınlaştırılmasına yönelik rehber doküman yayımlanacaktır.
Soğutma derece gün sayısı yüksek ve jeotermal potansiyeli fazla olan coğrafi bölgelerde, jeotermal enerji kaynaklarının bölgesel soğutmada kullanılması imkanlarını değerlendirmek üzere bir araştırma projesi yürütülecektir.

E2-Doğal Gaz Altyapısı İçin Verimlilik Standartları Uygulanması

İletim ve dağıtım altyapısındaki kayıpların azaltılmasına ve enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik önlemleri içeren bir yol haritasının uygulama takibi yapılacaktır.
Mevcut doğal gaz iletim ve dağıtım hatlarının alternatif gazları (sentetik gazlar, hidrojen vb.) taşımaya uygun hale getirilmesi için ilgili mevzuat çalışmaları yürütülecektir.

E3-Fatura Bilgileri ve Tarifeler Yoluyla Enerji Verimliliğinin Özendirilmesi

Hanehalklarının elektrik faturalarında enerji verimliliği önlemlerine yönelik kısa, basit ve açıklayıcı bilgiler internet ortamında duyurulacaktır.
-Belirli bir miktarın üzerinde enerji tüketimi olan hastane, AVM ve otel tipi ticari binaların elektrik ve doğal gaz faturalarında geçmiş aylara/yıllara yönelik tüketim bilgilerinin ve istatistiklerin bulunması, enerji tedarik şirketleri işbirliğiyle ve kademeli olarak hayata geçirilecektir.
Dağıtım ve tedarik şirketlerinin kendi internet sayfalarında ve mobil uygulamalarında tüketiciye enerji verimliliği ile ilgili yönlendirme ve bilgilendirme yapmaları ve faturada yer almayan daha detaylı enerji tüketim verilerinin talep edilmesi durumunda sağlamaları zorunlu kılınacaktır.
Mevcut doğal gaz sayaçları, tüketim değerlerini mevsimsel ve iklimsel dönemlere göre kaydedebilecek ve bilgilendirme amacıyla tüketicilere iletebilecek şekilde akıllı hale getirilecektir.
Enerji verimliliğini artırmak üzere mevcut çok zamanlı ve kademeli tarife yöntemlerinin geliştirilmesine yönelik çalışmalar yürütülecektir.

E4-Akıllı Sayaçların Yaygınlaştırılması

Akıllı sayaç uygulamalarının yaygınlaştırılması için öncelikli tüketici grupları (sanayi tesisi, ticarethane, otel vb.), tüketici büyüklükleri ve bölgeler belirlenecektir.
Milli Akıllı Sayaç Projesi kapsamında enerji tüketimi yüksek tüketicilerden başlayarak akıllı sayaçlar yaygınlaştırılacak ve uygulama dönemi sonunda akıllı sayaçların toplam sayaçlara oranı %25’i aşacaktır.

E5-Genel Aydınlatmada Enerji Verimliliğinin Artırılması

Genel aydınlatmada LED kullanımı yaygınlaştırılacaktır.
Aydınlatma alanındaki yenilikçi teknolojilerin ve otomasyon imkanlarının ilgili düzenlemelere yansıtılabilmesi için periyodik durum değerlendirmeleri yapılacak ve veri analitiğini güçlendiren uygulamaların yaygınlaştırılması için çalışmalar yürütülecektir.
Aydınlatmadaki enerji verimliliği projelerinin EPS ile uygulanması özendirilecektir.
Verimli aydınlatmada yerli tasarım ve üretim yetkinliklerinin geliştirilmesi özendirilecektir.

E6-Elektrik İletim ve Dağıtım Faaliyetlerinde Enerji Verimliliğinin Artırılması

Kayıpların azaltılması kapsamında dağıtım şirketlerine yönelik tarifelerdeki teşvik uygulamaları geliştirilerek sürdürülecektir.
Trafolarda enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik minimum yeterlilik standartları geliştirilecektir.
Akıllı şebeke dönüşümünün hızlandırılmasına ilişkin analizler yapılacaktır.
İletim sistemi kullanıcılarının reaktif enerji tüketimlerinin hesap periyotlarının aylık olarak değerlendirilmesi yerine ilk aşamada 8 saatlik, ikinci aşamada saatlik olarak değerlendirilmesi için gerekli analizler yapılacaktır.
İletim şebekelerinde mesafenin uzun olduğu hatlarda kullanılan Seri Kapasitör Merkezlerinin (SKM) emre amadeliği artırılacaktır. SKM ihtiyaçları yeniden değerlendirilecek ve değişken empedanslı SKM uygulamaları ile kayıpların azaltılması ve akış kontrolü amacıyla iletim şebekesine uygulanabilirliği araştırılacaktır.
İletim ve dağıtım şebekesi ekipmanlarının verimli işletilmesine ve yeni alınacaklarda ömür boyu maliyet analizinin yapılmasına yönelik çalışmalar yürütülecektir.

E7-Elektrik Üretim Santrallerinde Verimliliğin Artırılması

Enerji kaynaklarına göre ayrıştırılmış bir biçimde santrallerin verimli çalışma düzeylerini izlemeye yönelik bir kıyaslama çalışması yürütülecektir.
Santrallerde toplam faktör verimliliğinin artırılması amacıyla hibrit yenilenebilir enerji sistemleri ve depolama teknolojileri özendirilecektir.
20 MW üstü termik santrallerde yapılacak etüt çalışmalarına istinaden iyi uygulama örneklerini içeren bir rehber doküman hazırlanacaktır.
Barajlı hidroelektrik santrallerde ekipman ve işletme kaynaklı verimlilik kayıplarının azaltılmasına yönelik çalışmalar yapılacaktır. İhtiyaç duyulacak yatırımlar için ilave dış finansman imkanları araştırılacaktır.
Güneş santrallerinde kirlilik kaynaklı verim kaybının önlenmesi için eğitim ve farkındalık artırma faaliyetleri gerçekleştirilecektir.
Mevcut santrallerde dijital dönüşüm, veri analizi ve yapay zeka uygulamaları için pilot projeler gerçekleştirilecektir.
Termik santrallerde toplam verimliliğin artırılması ve konutlarda düşük karbonlu ısıtma- soğutmanın yaygınlaştırılması amacıyla atık ısının ve ara buharın bölgesel ısıtmada kullanım potansiyeli ortaya konulacaktır. Santrallerde atık ısı odaklı enerji etütleri yapılacaktır.

E8-Talep Tarafı Katılımı ve Toplayıcılık Faaliyeti (Aggregator) İçin Piyasa Altyapısının Oluşturulması

Talep tarafı yönetimi için toplayıcılık faaliyeti yürüten tüzel kişinin rolü ve faaliyet alanı ile ilgili mevzuat düzenlemeleri tamamlanacaktır.
Görece esnek tüketim yapısına sahip büyük ölçekli sanayi tüketicilerinin (çimento, demir- çelik, petrokimya vb.) seçimi yapılacak ve esnek tüketim portföyünün belirlenmesine yönelik çalışmalar yürütülecektir.
Toplayıcılık faaliyeti yürüten tüzel kişi koordinasyonuyla talep tarafı katılımına ilişkin mevzuat geliştirilecek ve talep tarafı katılımı uygulaması yaygınlaştırılacaktır.
Esnek tüketim portföyü oluşturulurken dağıtım şebekesinden enterkonnekte sisteme bağlanan tüketicilerin talep tarafı katılım imkanları araştırılacaktır.
Toplayıcılar vasıtasıyla sanal enerji santrali konseptinin uygulanmasına ve toplayıcıların organize piyasalarda faaliyetgöstermesineyönelikmevzuat çalışmalarıtamamlanacaktır.
Toplayıcılar vasıtasıyla sanal enerji santrali konseptinin uygulanmasına ilişkin çalışmalar yürütülecektir.
Talep tarafı katılımı ve toplayıcılar için Yan Hizmet Anlaşmaları hazırlanacaktır.
Talep tarafı katılımı ve toplayıcılık faaliyetinin etkin bir biçimde yürütülebilmesi için tüketici bilinçlendirme çalışmaları yapılacaktır.
Toplayıcıların yan hizmetlere katılabilmesine yönelik analizler yapılacaktır.

E9-Hidrojen Teknolojisinin Ulusal Enerji Hedefleriyle Uyumlu Biçimde Geliştirilmesi İçin Tedbirler Alınması

Mevcut mevzuat gözden geçirilerek “hidrojen üretim, taşıma, depolama ve kullanım” için uygun hâle getirilecektir.
Yenilenebilir enerjiden elde edilen hidrojen ve amonyak gibi hidrojen türevlerinin kullanım imkanları araştırılacaktır.
Karbon salımının azaltılması zor olan sektörler (kimya, demir-çelik, ulaşım, cam, seramik vb.) öncelikli olmak üzere ilgili tüm sektörlerde yeşil hidrojenin kullanımının yaygınlaştırılması teşvik edilecektir.
Çimento ve demir-çelik gibi yüksek sıcaklık gerektirdiği için doğrudan elektrifikasyon kullanılamayan sektörlerde dolaylı elektrifikasyonu sağlayacak PtX (Power to X) potansiyeli araştırılacaktır.
Hidrojen ekonomisi için gerekli faktörler (gerekli alan, su kaynakları, elektrik iletim altyapısı, elde edilecek ürünlerin ulaşım imkanları, çevresel etkisi vb.) bir arada değerlendirilecek ve kurulması planlanan tesislerin önceden planlanmış bölgelere yönlendirilmesi sağlanacaktır.
Hidrojen üretimi tesisi kuracak yatırımcılara, bu tesislerin elektrik ihtiyacının karşılanmasıyla sınırlı olacak şekilde yenilenebilir santral kurmak istemeleri halinde şebekeye bağlanmada öncelik tanınacaktır.
Hidrojen ve alternatif yakıtlarla çalışabilecek güç sistemlerinin geliştirilmesine ve hidrojen tedarik zincirinin optimizasyonuna yönelik projeler desteklenecektir.
Yerli teknolojilerin (elektrolizör, yakıt hücresi vb.) geliştirilerek üretilmesi için teşvikler geliştirilecektir.

ULAŞTIRMA SEKTÖRÜ

U1-Ulaştırma Sektöründe Enerji Verimliliğinin Artırılması İçin Etkin Teşvik Mekanizmalarının Geliştirilmesi

Yüksek yakıt tüketimi ve/veya birim emisyon değerine sahip araçların daha fazla vergi ödeyeceği bir motorlu taşıt vergi sisteminin geliştirilmesine yönelik etki analizi çalışması yapılacaktır.
Piyasaya sürülen tüm araçların CO2 emisyonu bilgilerinin kaydedildiği bir veri tabanı oluşturulacaktır.
Elektrikli ve hibrit araçlar konusunda farkındalık artırılarak düşük emisyonlu araç kültürü yerleştirilecektir. Araç üreticilerinin, elektrikli ve hibrit araçların kamuoyuna tanıtımında ve yaygınlaştırılmasında etkin rol alması sağlanacaktır.
Tüm ulaştırma araçları için hurda teşvik mekanizması geliştirilecek ve uygun görülmesi durumunda maliyet etkin seçenekler uygulamaya konulacaktır.

U2-Ulaştırma Sektörü Verilerinin Dijitalleştirilerek Etkin İzleme Sistemlerinin Kurulması

Gerekli altyapının sağlanmasıyla bütün sektörlerde yolcu ve yük taşımacılığına ilişkin gerçek, güvenilir ve gereken verilerin toplanması, izlenmesi ve değerlendirilmesi gerçekleştirilecektir.
Araç tescil kayıt bilgileri, araç periyodik muayene ve emisyon ölçüm verileri, taşıt türü, yük ve yolcu taşıma bilgileri vb. ihtiyaç duyulan veriler işlenerek ulaştırma modları, taşıt türleri ve kent özelinde taşıma ve emisyon raporları yıllık olarak yayımlanacaktır.
Kullanılan bütün yolcu ve yük araçlarının emisyon değerlerine ilişkin veri ve istatistiklerin tutulmasıyla, emisyonların azaltılmasına yönelik stratejiler; ulaştırma ana planı, imar planları, kentsel ulaşım planlamasına altlık teşkil edecek şekilde geliştirilecektir.

U3-Karayolu Yük Taşımacılığında Enerji Verimliliğinin Artırılması

Yol ömrünün uzatılması ve yol kalitesinin korunması amacıyla yük taşımacılığında tonaj aşımına yönelik düzenlemeler güçlendirilerek uygulamaların etkinliği artırılacaktır.
Filoların yenilenmesi (kargo, lojistik, nakliye) ve alternatif yakıtlı araçların belirli bir oranda zorunlu hale getirilmesi için yasal düzenlemeler yapılacaktır.
Kamu kurumlarının öncü rol üstlenerek kendi araç filolarını hibrit veya elektrikli araç ile değiştirmesi için bir program yürütülecektir. Yürütülecek programa ilişkin bilgiler Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile paylaşılacaktır.

U4-Kent İçi Ulaşımda Mikro-Mobilitenin Geliştirilmesi

Şehirlerde mobilite ile ilgili bilinçlendirme çalışmalarının yapılmasıyla yaya veya bisikletle seyahat etmek çekici kılınacaktır. Bu kapsamda kentsel planlama yaklaşımları uygulanacaktır. Şehirlerin ulaşım ana planları, sürdürülebilir kent anlayışı temelinde bisiklet ve yaya yolları altyapısını dâhil edecek şekilde hazırlanacaktır.
Bisiklet ve yaya yolları altyapısı (bisiklet ve yaya yolları, bisiklet park alanları, akıllı bisiklet/ bisiklet istasyonları) inşa edilerek geliştirilecektir. Yaya ve bisiklet yollarının diğer lastik tekerlekli, raylı ve deniz yolu erişimine engelsiz entegrasyonu sağlanacaktır.
Şehir merkezlerinde motorlu araç kullanımına kapalı, bisiklet ve yaya yolları/alanları oluşturulacaktır.
Bisiklet kullanımının sağlık ve çevrenin korunmasındaki önemi konusunda en iyi uygulama örnekleri tanıtılarak farkındalığın artırılmasına yönelik çalışmalar yapılacaktır. Bu kapsamda ortak araç kullanımı (carpooling), yeni teknolojilerin yaygınlaştırılması, hızlı (tahsisli) hat ve alternatif ulaşım yöntemleri özendirilecektir.

U5-Kent İçi Ulaşımda Enerji Verimliliğini Artıracak Mobilite Önlemlerinin Geliştirilmesi

Şehirlerde düşük karbon emisyonlu bölgeler oluşturularak bu bölgelere büyük tonajlı araçların ve/veya otomobillerin girmesini sınırlayan caydırıcı önlemler alınacaktır.
Büyükşehir Belediyelerinin bünyesinde bulunan ulaşım yönetim birimlerinin akıllı ulaşım sistemleri ile desteklenerek trafik yoğunluğunun etkin bir şekilde yönetilmesi sağlanacaktır.
Belediyeler için şehirlerde enerji verimli mobilitenin yaygınlaştırılmasına yönelik en iyi uygulama örneklerini içeren rehberler hazırlanacaktır.
Toplu taşıma araçlarının kat ettikleri yolların uzunluğu ve yakıt tüketimleri ile ulaşım talepleri izlenerek yol güzergahları optimize edilecektir.
E-skuter, bisiklet ve elektrikli bisikletlerin kullanımını artırmaya yönelik farkındalık ve eğitim faaliyetleri yürütülecektir.
Kart okuma cihazlarının (validatörlerin) ulaşım araçlarına entegrasyonu sağlanarak şehirlerdeki ulaşım modlarının ve toplu taşıma araçlarının bir mobil uygulama üzerinden tek bir kart ile sağlanacaktır.

U6-Toplu Taşımanın Etkinliğinin Artırılması ve Enerji Dönüşümünün Hızlandırılması

Toplu taşımada enerji verimliliğinin artırılması, yeni teknolojilerin kullanılması ve elektrifikasyon dönüşümünün hızlandırılması için finansal kaynaklar geliştirilecek ve uygulamalar özendirilecektir.
Toplu taşımayı özendirmek üzere belli büyüklükteki işletmelerin ve kuruluşların yerel yönetimlerle işbirliği yapmalarına yönelik programlar geliştirilecektir.
Toplu taşıma sistemlerinde güvenliğin ve enerji verimliliğinin artırılması için sürücülere güvenli sürüş tekniği ve iletişim eğitimi verilecektir.
Belediyeler tarafından toplu ulaşım amacıyla alınacak yeni otobüslerde yaşam döngüsü maliyet analizi yapılarak elektrikli otobüsler önceliklendirilecektir.

U7-Denizyolu Taşımacılığının Güçlendirilmesi

Yük, yolcu ve araç taşımacılığında, talep olan yerlerde Ro-Ro taşımacılığı teşvik edilecektir.
Denizyolu taşımacılığının yaygınlaştırılması ve farkındalığın artırılması için limanlarda modern liman işletim tekniklerine yönelik iyi uygulamalar rehberi çıkarılacaktır.
Yük taşımacılığında, konteyner türü taşımacılığı teşvik edilecektir.
Yeşil liman uygulamalarının yaygınlaştırılması sağlanacaktır.

U8-Demiryolu Taşımacılığının Güçlendirilmesi ve Sektörde Enerji Verimliliğinin Artırılması

Mevcut demiryolu ağının yenilenmesi ve standartlarının yükseltilmesi ile öncelikli ihtiyaç duyulan hatlarda elektrifikasyon ve sinyalizasyon yapılacaktır. Yüksek hızlı, hızlı ve konvansiyonel demiryolu projeleri hayata geçirilecektir.
Mevcut çeken ve çekilen araç parkı yenilenecektir.
Liman, organize sanayi bölgesi, fabrika ve maden sahası gibi yük merkezleri mevcut demiryolu ağına bağlanacaktır.
Demiryolu taşımacılığının ulaşım sektöründeki payının artırılması için gerekli düzenlemeler yapılacaktır.
Elektrikli hatlarda, demiryolu araçları tarafından üretilen rejeneratif enerjinin kullanımı için düzenleme yapılacak ve çalışmalar yürütülecektir.
Organize sanayi bölgelerinde demiryolu ağının genişletilmesi ve yük taşımacılığına uygun hale getirilmesi için teşvik sağlanacak ve çalışmalar gerçekleştirilecektir.

U9-Elektromobilitenin Yaygınlaştırılması

Şarj istasyonlarında zaman ve konum bazlı dinamik fiyatlandırma yapılacaktır.
Aydınlatma direği ünitelerinin şarj istasyonu olarak kullanılabilmesi için teknik şartnamelerde düzenlemeler yapılacaktır.
Elektrikli araçların bulunduğu konumlara göre veri analitiği yöntemiyle araç şarj istasyonlarının belirlenmesine yönelik çalışmalar yürütülecektir.
Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği ve Otopark Yönetmeliğinde elektrikli araçlar için ayrılması gereken asgari alan ile ilgili düzenlenmelerin ihtiyaç bazlı olarak güncellenmesi sağlanacaktır.
Elektrikli araçların ve şarj istasyonlarının şebeke yükünü hafifletecek Ar-Ge çalışmaları yapılacak ve analizler doğrultusunda optimizasyon uygulamaları geliştirilecektir.
Elektrikli üç tekerlekli araçların ve skuterların toplam enerji yükünü tespit etmek üzere çalışmalar yapılacak ve verimlilik potansiyeli tespit edilecektir.

U10-Hava Yolu Taşımacılığında Enerji Verimliliğinin Artırılması

Sürdürülebilir Havacılık Yakıtı kullanımının artırılmasına yönelik çalışmalar yapılacaktır.
Havayolu sektöründe uçuş/kişi başına emisyon takip sisteminin geliştirilmesi sağlanacaktır.
Havalimanlarında yer hizmetlerinde kullanılan araçların yeşil dönüşümü teşvik edilecektir.
Havalimanlarında enerji verimliliğinin artırılmasına yönelik kıyaslama çalışmaları yapılacak ve destek mekanizmaları geliştirilecektir.

U11-Akıllı Ulaşım Sistemlerinin ve Dijitalleşmenin Enerji Verimliliğine Yönelik Olarak Bütünleşik Biçimde Geliştirilmesi

Araç ve insan yoğunluklarını tespit edebilen yapay zekaya dayalı uygulamaların kullanılması teşvik edilecek ve bu sayede sinyalizasyon sürelerinin ayarlanması için mekanizmalar geliştirilecektir.
Ulaşım araçlarında otomasyon sistemleri ile yük birleştirme ve aktarma süreçleri teknolojik altyapıya bağlanacaktır.
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığınca Ulusal Akıllı Ulaşım Sistemleri (AUS) Veri Yönetim Merkezi kurulmasına, Kentsel Trafik Yönetim Merkezleri ile altyapı ve veri aktarımının uyumlaştırılmasına ve ulaştırma verilerinin dijitalleştirilmesine yönelik her türlü taşıt ve yaya hareketinin; trafik akışı, güvenlik, enerji verimliliği ve çevre açısından akıllı ulaşım sistemleri ile desteklenmiş bir hareketlilik yönetimi yaklaşımının oluşumuna yönelik çalışmalar yapılacaktır.
Ulusal AUS mimarisinin yaygınlaştırılması ve geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapılacaktır.

U12-Çok Modlu ve Bütünleşik Ulaşım Sistemlerinin Yaygınlaştırılması

Çin-İpek Yolu örneğindeki gibi Yüksek Hızlı Tren hatlarında yük taşımacılığına yönelik çalışmalar yapılacaktır.
Kombine taşımacılığın ön plana çıkarılarak demiryolu ağının mümkün olduğunca aktif kullanılması için kombine taşımacılığına yönelik altyapı bağlantıları iyileştirilecek ve OSB’ler başta olmak üzere sanayi ve ulaştırma sektörleri arasındaki işbirliği artırılacaktır.

TARIM SEKTÖRÜ

T1-Traktörlerin ve Biçerdöverlerin Enerji Verimlileri ile Yenilenmesinin Özendirilmesi

Mevcut traktör ve biçerdöver filosunun daha enerji verimli araçlarla yenilenmesi için bir destek veya hurda teşvik mekanizması tanımlanacak, bunun için gerekli mali ve yasal altyapı hazırlanacaktır.
Traktör alımlarında ürün deseni, arazi durumu ve arazinin büyüklüğüne göre güç ihtiyacı esas alınarak mevcut destek mekanizmasının geliştirilmesine yönelik çalışmalar yapılacaktır.
Enerji ile çalıştırılan motorlu tarım makinelerinde enerji etiketlemesi zorunlu hale getirilecektir.
Tarla trafiğini azaltarak enerji verimliliği sağlamak üzere doğrudan ekim ve şerit esaslı tarım yaygınlaştırılacaktır.
Traktör/biçerdöverlerin enerji tüketiminin izlenebilmesi için Çiftçi Kayıt Sistemi’ne modül eklenecektir.
Ortak makine kullanımını teşvik edecek tarımsal kooperatifler desteklenecektir.

T2-Tarımsal Sulamada Enerji Verimliliğinin İyileştirilmesi

Mevcut açık sulama sistemlerinin kapalı sulama sistemlerine dönüştürülmesi için eski açık sistem sulama tesislerinin envanteri çıkarılacak, ayrıntılı geçiş planları çerçevesinde rehabilitasyonları yapılacaktır.
Teknik değerlendirme sonuçlarına bağlı olarak, yüzey sulamadan basınçlı sulamaya geçiş için teknik ve ekonomik desteklerin verilmesi sağlanacaktır.
Sulamada kullanılan pompaların verimliliğinin artırılması için etkin destek programları tasarlanacak ve uygulama sonuçları izlenecektir.
Kaynak verimli su tüketimi için (toprak altı damla sulama sistemi vb.) çiftçilere yönelik eğitim ve bilinçlendirme faaliyetleri gerçekleştirilecektir.
Pompajla sulamaların veriminin artırılmasına yönelik çalışmalar yürütülecek, bu kapsamda pompaj sulamalarda enerji tasarruf potansiyellerinin belirlenmesi için enerji etütleri yapılacaktır.

T3-Tarım Sektöründe Enerji Verimliliği Projelerinin Desteklenmesi

Seralarda, hayvansal üretim yapılarında ve ürün depolarında; ısı kayıplarının önlenmesi, atık ısı geri kazanımı, enerji verimli ısıtma-soğutma-havalandırma uygulamaları ile enerji tüketiminin azaltılması ve ısı pompası kullanımı, kojenerasyon veya trijenerasyon uygulamaları teknik olarak mümkün ve maliyet olarak etkin bulunduğu durumlarda desteklenecektir.
Tarım sektöründe enerji verimliliği için finansal destek mekanizmaları tanımlanacak, güçlendirilecek ve ilgili bilinçlendirme faaliyetleri yürütülecektir.
Arazi toplulaştırmalarını da kapsayan projelerin özendirilmesi geliştirilerek devam edilecektir.
Tarımsal soğuk hava depolarında standartlar geliştirilecek ve enerji verimliliği de göz önünde bulundurularak ek destek ve teşvikler verilmeye devam edilecektir.

T4-Tarımsal Üretimde Yenilenebilir Enerji Kaynakları Kullanımının Özendirilmesi Geliştirilmesi

Sulamada güneş (fotovoltaik, konsantre güneş enerjisi sistemleri vb.) ve rüzgâr enerjisi kullanımı desteklenecektir. Ayrıca akarsu tipi mini türbinler ve onlarla bağdaşık sulama pompalarının uygulama imkanları ile tarımsal sulamada kullanılan basınç kırıcı yapılardan sulama sezonunda elektrik enerjisi elde edilmesi uygulama imkânları araştırılacaktır.
Tarımsal üretim ve depolama yapılarında (sera, ahır, ağıl, kümes vb.) başta jeotermal olmak üzere yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı desteklenecektir.
Hayvansal atıkların depolanması ve biyogaz tesislerinde kaynak olarak kullanılması için altyapı gelişimi desteklenecektir.
Ar-Ge faaliyetleri doğrultusunda özel çağrılı projeler Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM) tarafından desteklenmeye devam edilecektir.
Orman ürünlerinin ve tarım ve orman atıklarının döngüsel ekonomi çerçevesinde mümkün olan en uzun süreli kullanımı teşvik edilecek, tekrar kullanımı ve geri dönüşümü artırılacaktır.
Daha döngüsel alternatiflerin mümkün olmadığı durumlarda, tarım ve orman atıklarını pelet haline getiren ve sıfır karbon emisyonunu hedefleyen tesisler yaygınlaştırılacaktır.
Tarımsal üretim yapılarında (sera, ahır, ağıl, kümes vb.) iklimlendirme amacıyla ısı pompası uygulamalarının yaygınlaştırılması için bilinçlendirme faaliyetleri devam ettirilecektir.
Tarıma dayalı ihtisas organize sanayi bölgelerinde ısıtma ve soğutmanın verimli şekilde kullanılmasını sağlamak üzere jeotermal kaynakların kullanımı özendirilecektir.

START-UP VE DİJİTALLEŞME

D1-Enerji Verimliliği ile İlgili Yerli ve Yenilikçi Nitelikteki Ürünlerin Kamu Alımları Yoluyla Desteklenmesi

Enerji verimliliği alanında geliştirilmiş yeni ürünler ticarileşme öncesi satın alma yöntemiyle desteklenecektir. Bunun için bir pilot satın alımlar gerçekleştirmek üzere bir proje yürütülecektir.
Denemeler sonrasında verimliliği ve toplam faydası teyit edilmiş ürünlerin yaygınlaştırılması için iyi uygulama örneği olarak kamu kurumlarıyla paylaşılacaktır.

D2-Start-Up’ların Enerji Verimliliğine Yönelik Projelerdeki Uygulama Kapasitesinin Geliştirilmesi

Avrupa’daki enerji verimliliği projelerine daha fazla katılım sağlanmasına yardımcı olacak bir ekosistem yaratılacaktır.
Teknoparklarda ve kuluçka merkezlerinde enerjiyle ilgili çalışan start-upların sinerjilerini artırmak üzere kümelenme dahil birlikte çalışma imkanları geliştirilecektir.

D3-Enerji Verimliliğine Yönelik Start-Up Faaliyetlerini Sistematik Bir Biçimde Desteklemek Üzere Kurumsal Altyapının Güçlendirilmesi

Enerji verimliliği odaklı yerli ürünlerin geliştirilmesi ve üretilmesi amacıyla akademisyenleri, şirketleri ve üniversiteleri kapsayan tema odaklı etkinlikler düzenlenecektir.
Enerji ve enerji verimliliği alanında çalışan start-up’lara planlama, büyüme, kalite yönetimi, markalaşma ve finansman yönetimi gibi alanlarda mentörlük desteği sağlanacaktır.

D4-Start-Up’ların Enerji Verimliliğine Yönelik Katkılarının Artırılması İçin Yeni Teşvikler Kurgulanması

Geliştirilmiş ürünler için demonstrasyona yönelik adanmış teşvikler oluşturulacaktır.
VAP destekleri kapsamında, start-up ekosisteminin geliştirilmesine katkı sağlayacak ve dijitalleşme projelerini önceliklendirecek şekilde çağrılı başvurular alınacaktır.
Enerji verimliliğinde yazılım çalışmaları teşvik edilecektir.

[1] Türkiye’nin Enerji Verimliliği 2030 Stratejisi ve II. Ulusal Enerji Verimliliği Eylem Planı

Editöre Ulaşın