ICAO CORSIA

Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (International Civil Aviation Organization – ICAO) Birleşmiş Milletlerin havacılık alanında faaliyet gösteren organizasyonudur. ICAO; 2016 yılında düzenlenen 39.Konsey Toplantısında, 2020 yılından itibaren uluslararası havacılık faaliyetlerinden kaynaklanan karbondioksit (CO2) emisyonlarını azaltmayı hedefleyen Carbon Offsetting and Reduction Scheme for International Aviation – CORSIA Programını kabul etmiştir.

CORSIA SARPs Programı, ICAO (International Civil Aviation Organization) tarafından oluşturulan ve 1 Ocak 2019 tarihinden itibaren uluslararası seviyede uygulanacak olan bir programdır. Hali hazırda Avrupa’da uygulanan EU ETS Direktifi (2003/87/EC –2018/410 ile amendment yapılmıştır.) içerisinde sivil havacılık ile ilgili akreditasyon kapsamı (faaliyet grubu 12) verilmektedir. Bununla birlikte; EU ETS, ICAO tarafından henüz tanınmış (recognised) bir direktif değildir.

Uluslararası uçuşların tamamı ICAO CORSIA çerçevesinde değerlendirilecektir. Burada devletlerin üyelik durumuna göre Ölçme ve Raporlama yükümlülükleri ile Offset Yükümlülükleri farklılık gösterecektir. Devletlerin hangi durumda hangi yükümlülük altına gireceği aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

Bütün ICAO Üye Devletlerindeki uluslararası uçuş gerçekleştiren uçak işletmecileri bu uçuşlarından kaynaklanan CO2 emisyonlarını 2019 yılından itibaren, CORSIA programına katılma durumlarından bağımsız olarak, izleme, raporlama ve doğrulama zorunluluğundadırlar. ICAO Üye Devletlerinden CORSIA programına katılanlar, uçak işletmelerinin yıllık CO2 izleme, raporlama ve doğrulama yükümlülüğünün dışında aynı zamanda CORSIA tarafından her üç yılda bir (2021’den itibaren) Offset Gerekliliklerine uymaları gerekmektedir. Sistemin genel olarak işleyişi aşağıdaki şekilde gösterilmiştir.

ICAO Meclis Kararı A39-3 gereğince, ICAO Sekreteryası kamuya açık olarak CORSIA programına gönüllü olarak katılan sağlayan Devletlerin bilgilerini güncel olarak paylaşmaktadır. 8 Mart 2019 tarihi itibariyle uluslararası havacılık faaliyetinde bulunan toplam üye sayısının % 76.63’üne mukabil gelen 79 Devlet CORSIA programına gönüllü olarak katılmıştır. Türkiye, 3 Eylül 2016 tarihinde Avrupa Sivil Havacılık Konferansı Bratislava Deklarasyonu ile CORSIA programına gönüllü olarak katılım niyeti beyan edilmiştir. Mevcut durumda ICAO CORSIA programı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü tarafından “Uluslararası Havacılığa Yönelik Karbon Denkleştirme Ve Azaltma Şeması Uygulama Talimatı” adında Sivil Havacılık Talimatı olarak uyumlaştırılmaktadır. Uyumlaştırma aşaması henüz tamamlanmamıştır doküman taslak halde Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü web sayfası üzerinden görüşe açık hale getirilmiştir.
Süreçteki önemli tarihler aşağıdaki tabloda belirtilmiştir.

CORSIA’ya genel olarak bakıldığında ana hatları aşağıda verilen ana başlıklarla açıklanabilir:

• Hedef
• Dokümantasyon
• Tasarım
• Uygunluk çevrimi ve zamanlama
• CO2 emisyonlarının izlenmesi ve raporlanması
• CORSIA Merkezi Kayıt (CCR)
• ICAO CORSIA’nın EU ETS MR(V)’dan temel farklılıkları

Hedef

CORSIA Programının amacı, uluslararası havacılık ağı CO2 emisyonlarının azaltılmasına ilişkin uygulanan tedbirlere katkıda bulunmaktır.

Dokümantasyon

i. CORSIA Programının tüm üye ülkeler tarafından belirli kurallara göre ortak bir zeminde uygulanabilmesi için ICAO Konseyi tarafından Standart ve Tavsiye Edilen Uygulamalar (Standard and Recommended Practises – SARPs) teknik şartnameler olarak kabul edilmiştir. Ek 16, Volume 4 (SARPs) dokümanının özellikle “Madde 2.4 – Karbondioksit (CO2) emisyonlarının doğrulanması ve Appendix 6 – Doğrulama” bölümleri akreditasyon kuruluşları açısından önemli maddelerdir.

ii. Diğer bir doküman, CORSIA SARPs’ın anlaşılması ve uygulanmasını kolaylaştırmak amaçlı uygulama örneklerinin yer aldığı ve doğrulama ile ilgili rehber bilgileri içeren Çevre Teknik El Kitabıdır (Environmental Technical Manual Volume IV – ETM)

iii. Bunların dışında, ICAO SARPs dokümanı içerisinde atıf yapılan ve CORSIA’nın uygulanmasını kolaylaştırmayı amaçlayan ICAO CORSIA Uygulama Elementleri (ICAO CORSIA Implementation Elements) bulunmaktadır. www.icao.int uzantılı web sitesinden Uygulama Elementleri dokümanlarına ulaşılabilmektedir. Uygulama Dokümanları 5 adet farklı içerikten oluşmaktadır. Bunlar; CORSIA Devletleri, CORSIA CO2 Tahmini Hesaplama ve Raporlama Aracı (CO2 Estimation and Reporting Tool – CERT), CORSIA Uygun Yakıtlar, CORSIA Uygun Emisyon Birimleri, CORSIA Merkezi Kayıt (CORSIA Central Registry – CCR).

Tasarım

ICAO CORSIA Programının uygulanması 4 aşamadan oluşmaktadır:
• Temel dönem: 2019-2020
• Pilot aşama: 2021-2023 (gönüllü)
• İlk aşama: 2024-2026 (gönüllü)
• İkinci aşama: 2027-2035

CORSIA Programı sadece uluslararası uçuşları kapsamaktadır ve aşağıda verilen durumlar kapsam dışıdır:

• Uluslararası havacılıkta yıllık 10 000 metrik-ton CO2’den daha az sanılım yapan uçak işletmecileri,
• Azami Kalkış Ağırlığı (Maksimum Take off Mass) 5 700 kg’dan az olan hava taşıtları tarafından salınan emisyonlar,
• İnsanlara yardım, tıbbi ve yangın söndürme amaçlı kullanılan hava taşıtlarından salınan emisyonlar.

Birleşmiş Milletlere üye 192 ülkeden sadece 150’sindeki hava yolu şirketleri CORSIA’ya tabidir. Teorik olarak, 150 ülkenin her birinde, kendi doğrulayıcı kuruluşlarını akredite etmeleri için bir ulusal akreditasyon kuruluşu bulunması gerekirdi.

Sektörde faaliyet göstermeye başlayan yeni uçak işletmecileri, ilk 3 yıl veya yıllık salınım yaptıkları CO2 oranları, 2020 yılı toplam CO2 miktarının %0.1’ini aşana kadar CORSIA Programı şartlarından muaftır. EU ETS ‘de böyle bir muafiyet bulunmamaktadır. Offset şartları aşağıda verilen formüle göre hesaplanır:

Büyüme faktörü

Sektörel ve kuruluşun emisyonlarındaki büyümeler hesaba katılarak hesaplanır ve her yıl değişiklik gösterir. Temel alınan bir yıldan, gelecekteki belirli bir yıla kadar salınım yapılan emisyonlardaki % artışa denk gelir ve ICAO tarafından hesaplanır. 2021-2029 arası için %100 sektörle emisyonlardaki büyüme hesaba katılır, 2030-2032 arası (min. %80 sektörel + max. %20 uçak işletmecisi), 2033-2035 arası (min. %30 sektörel + max. %70 uçak işletmecisi) emisyonlarındaki büyümeler hesaba katılır.

Uygunluk çevrimi ve zamanlama

2019 yılının verilerini içeren ilk doğrulanmış emisyon raporları 01 Ocak 2020 – 31 Mayıs 2020 tarihleri arasında, 2020 yılına ait verileri içeren doğrulanmış emisyon raporları da 01 Ocak 2021 – 31 Mayıs 2021 tarihleri arasında Yetkili Otorite’ye teslim edilecektir. 2022 yılından itibaren ise, doğrulanmış emisyon raporları her yıl 30 Nisan’a kadar Yetkili Otoriteye teslim edilecektir.

İlk doğrulanmış emisyon unit cancellation raporları (EUCR) ise 2025 yılından itibaren her yıl 30 Nisan’a kadar Yetkili Otoriteye teslim edilecek. EUCR’de doğrulama faaliyetleri, tüm emisyon birimlerinin kontrol edilmesini gerektirir (%100 veri örneklemesi). EU ETS’de EUCR’lerin doğrulanması bulunmamaktadır.

CO2 emisyonlarının izlenmesi ve raporlanması

İzleme: Ölçülen veya tahmini hesaplanan yanan yakıt miktarı kullanılır ve CO2’nin hesaplanması için bir standart emisyon faktörü kullanılır.
Raporlama: MS Excel ve doğrulama rapor şablonları kullanılır.

CORSIA Merkezi Kayıt (CCR)

Ülkelerin Yetkili Otoriteleri tarafından aşağıda örnek olarak verilen CORSIA ile ilgili bilgilerin yüklenerek ICAO’ya bildirildiği araçtır.

• Rotaya özgü emisyon verileri,
• Akredite doğrulayıcı kuruluşların listesi,
• Sürdürülebilir CORSIA Alternatif Yakıtlar (Sustainable Aviation Fuels – SAFs) ile ilgili bilgiler,
• Offset yükümlülüklerinin karşılanması için kullanılan emisyon verileri hakkındaki bilgiler

ICAO CORSIA’NIN EU ETS MR(V)’DAN TEMEL FARKLILIKLARI

ICAO CORSIA MRV, daha kompleks ve teknik bilgi açısından daha detaylıdır. Bu durum, EU ETS Havacılığa kıyasla CORSIA alanındaki doğrulayıcıların daha fazla teknik bilgi ve beceriye sahip olmasını gerektirmektedir. İzleme ve raporlamaya ilişkin temel farklılıklar şunlardır:

• Emisyon faktörü (CORSIA 3.16 tCO2/t fuel– EU ETS Havacılık 3.15 tCO2/t fuel),
• İzleme yöntemlerindeki farklılıklar (CORSIA’da yer alan 5 yöntemden sadece 2’si EU ETS ile benzerlik göstermektedir),
• CORSIA, ülkeler arasında kuruluşlara ait verilerin paylaşımına imkân tanımaktadır,
• CORSIA’da iyileştirme raporları bulunmamaktadır,
• CORSIA, emisyon raporlarının ülke tarafından zorunlu kontrolünü içerir.

Akreditasyon açısından bakılacak olursa EU ETS ve ICAO CORSIA uluslararası seviyede uygulanacak programlar olup Seviye 3 standardı olan ISO 14065 Greenhouse Gases – Requirements For Greenhouse Gas Validation And Verification Bodies For Use in Accreditation Or Other Forms Of Recognition standardına göre eş-değerlendirmeden geçmiş ve çok taraflı tanınırlık anlaşması imzalamış bir Akreditasyon Kurumunun, anlaşmanın kapsamı altında her iki programda da akreditasyon vermesi mümkündür.

Yasal Çerçeve

Şikago Anlaşması, 7 Aralık 1944 yılında 52 ülke tarafından imzalanan Uluslararası Sivil Havacılık Anlaşmasıdır. 26 ülke tarafından onaylanması sürecinde Geçici Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (Provisional International Civil Aviation Organization – PICAO) kurulmuştur. 26. ülkenin Anlaşmayı onaylamasının ardından organizasyon, 4 Nisan 1947 tarihinden itibaren ICAO olarak adlandırılmıştır. 1947 yılı Ekim ayında ICAO; Birleşmiş Milletlerin Ekonomik ve Sosyal Konseyi ile bağlantılı bir organizasyonu olmuştur.

Şikago Anlaşmasının 37.maddesine göre; Anlaşmaya taraf her ülke, hava yolu yolculuğunu kolaylaştıran ve iyileştiren Regülasyonlar, standartlar, prosedürlerdeki homojenliğin en yüksek derecede korunması için işbirliği yapacaktır. CORSIA doğrudan hava yolu yolculuğu ile ilgili olmasa da, taraf olan ülkeler CORSIA-SARPs’a uymayı amaçlamışlardır.

CORSIA, ICAO Assembly’nin 2016 yılında düzenlenen 39.Konsey Toplantısındaki A39-3 nolu kararına dayanmaktadır. Bir uluslararası çok taraflı anlaşmadır ve taraf olan ülkelerde doğrudan yasal bir yaptırımı bulunmamaktadır. ICAO Kararlarının, yasal bağlayıcılığı olabilmesi için üye ülke tarafından ulusal mevzuata dahil edilmesi gerekmektedir. Taraf olan ülkeler, ilave hükümler getirebilir veya hükümleri değiştirebilirler (alter). AB mevzuatı ise (EU ETS 2003/87/EC –2018/410 ile amendment yapılmıştır ve 600/601 Regulations), üye ülkelerde doğrudan yasal bağlayıcılığı olabilecek ülkeler üstü hukuk olarak kabul edilir. Bununla birlikte; AB’ye üye ülkeler, 2018/410 nolu AB Direktifiyle (2003/87/EC’de amendment yapmıştır), Madde 28c’de CORSIA MRV hükümlerini uygulamayı kabul etmişlerdir. Ancak, CORSIA Programının MRV ile alakalı olmayan bölümlerinin, ki bunlar CORSIA, PART II Chapter I, II, II ve IV (idari hükümler, emisyon birimleri ile ilgili hükümler [emisyon units cancellation raporlarının ISO 14064-3’e göre doğrulanması] ve karbon offset ile ilgili bölümler), AB mevzuatında nasıl uygulanacağı henüz netlik kazanmamıştır. 2018/410 nolu AB Direktifi Madde 28c esas alınarak; AB Komisyonunun, Ekim 2018’de taslak hali ve 2018 yılı sonunda asıl hali olmak üzere, Avrupa Ekonomik Alanı (European Economic Area – EEA) sınırları içerisindeki uluslararası uçuşlar dahil, CORSIA sistemi altındaki tüm uçuşların MRV’sini kapsayacak Kanun Hükmünde Kararnameyi çıkarması beklenmektedir.

AB’nin Kanun Hükmünde Kararnamesiyle birlikte, AB içerisinde ilk aşamada akreditasyon kapsamının “CORSIA-SARPs ve Faaliyet Grubu 12 AVR” olarak ayrı ayrı verileceği görünmektedir. Daha sonra, AB AVR’ın CORSIA-SARPs hükümlerine uyumlaştırılabileceği değerlendirilmektedir.

CORSIA SARPs için akreditasyon ve doğrulama açısından ISO/IEC 17011:2004, ISO 14065:2013, ISO 14066:2011 ve ISO 14064-3:2006 standartları geçerlidir.

Ulusal Yetkili Otoritelerin Rolü:

• Emisyon izleme planlarının gözden geçirilmesi ve onaylanması,
• Büyüklük sırasının kontrolü (order of magnitude check),
• Rehber dokümanların yayınlanması,
• Doğrulayıcı kuruluşların doğru akredite edilip edilmediğinin kontrolü,
• Doğrulayıcı kuruluşlar hakkındaki şikâyetlerin Ulusal Akreditasyon Kuruluşlarına bildirilmesi,
• Ulusal Akreditasyon Kuruluşları ve doğrulayıcı kuruluşlarla bilgi alışverişinin yapılması.

Ulusal Akreditasyon Kuruluşlarının Rolü:

• CORSIA-SARPs kapsamında akreditasyon işlemlerinin yürütülmesi,
• Gözetim ve akreditasyon yenileme işlemlerinin yürütülmesi,
• Doğrulayıcı kuruluşlar hakkındaki şikâyetlerin ele alınması,
• Yetkili Otoriteler ve doğrulayıcı kuruluşlar ile bilgi alışverişinin yapılması.

EU ETS AVR ile CORSIA A&V (SARPs Chapter 2.4 ve Appendix 6) HÜKÜMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI:

EU ETS AVR ve CORSIA A&V’da, akreditasyon (ISO/IEC 17011) ve doğrulama (ISO 14065, ISO 14064-3) faaliyetleri aynı standartlara göre yürütülmektedir. ISO 14066, EU ETS AVR’da uygulanmamaktadır.