Enerji Verimliliğinde Sorunlar ve Çözümler – 2

Çözüm 1:

Enerji Verimliliği Merkezi (EVEM)

Birçok kredi, finans, hibe kuruluşu, Avrupa Birliği, Kredi ve Yatırım Bankaları, Dünya Bankası, BM-UNDP, Özel Finans Kuruluşları vb. ülkemize, enerji verimliliği ve yenilenebilir enerji konusunda kredi ve uygulama desteği vermek üzere gelmektedirler. Ayrıca kendi kaynaklarımız da vardır. Bu kaynakların bir merkezden yönetilmesi, koordine edilmesi ve doğru-öncelikli projelere aktarılması, “kaynak verimliliği”nin de sağlanması gerekmektedir. Bu merkezin de; “Enerji Verimliliği Merkezi (EVEM)” adıyla oluşturulması, Fransa’daki ADEME, Almanya’daki DENA, Hollanda’daki NL Agency, ABD’deki Eyalet Enerji Komiteleri, Japonya Enerji Koruma Merkezi (ECCJ), Çin’deki BECON ve diğer ülkelerdeki örneklere benzer bir “işlev” üstlenmesi çok önemli olacaktır. Ayrıca, finansın sağlanması-kontrolü için de, mevcut kamu bankalarından ve-veya “Türk Exim Bank” benzeri bir yeni bir; “Enerji Bankası” oluşturulmalıdır.

Özel sektörün, üniversitelerin, ilgili sektör temsilcilerin yer alacağı ve bağımsız, bakanlıkların, kurum ve kuruluşların üzerinde yer alacak; sanayide, binalarda ve ulaşımda enerji verimliliği ile tüm uygulamaları tek elden yürütecek bir mekanizma-model oluşturacaktır. Bu yapı;  kısmen benzeri olan KİK, EPDK gibi oluşturdukları kural, yaptırım, tebliğ ve standartlara tüm özel ve kamu kurumların uyduğu, kısmen de TSE, MPM gibi yarı kamu-özel nitelikleri ile ülke çapında hizmet veren kurumlar gibi bir yönetime sahip, yeni bir model olabilir.

EVEM, enerji verimliliği sorunlarının belirlenmesine ve tek elden çözülmesine yönelik teknikleri-mekanizma ve metodolojileri geliştirerek, verimlilikle ilgili alanlarda doğrudan veya dolaylı faaliyet içindeki kurul, kurum ve kuruluşlara teknik bilgi-finans-uygulama-koordinasyon desteği sağlayan, oluşturduğu çözüm, uygulama ve göstergeleri kamuoyuna sunan-paylaşan ve ulusal-uluslararası verimlilik alanındaki gelişmeleri değerlendirerek hükümet ve devlet politikası oluşturma süreçlerinde yönlendirici rol üstlenen; çok taraflı (özel sektör, üniversite, kamu), özerk bir “kamu kurumu niteliğinde” kuruluştur.

İçinde ilgili sektör temsilcilerinin, üniversitelerin, ilgili kamu kurumlarının temsilcilerinden oluşan bir “yönetim kurulu”nun yönettiği ve ilgili-ilişkili Bakanlıklardaki (Enerji, Orman ve Su, Çevre ve Şehircilik, Ulaştırma, Kalkınma, Bilim, Sanayi ve Teknoloji, Ekonomi, Maliye vb.) ilişkili kurumlar, KİK, EPDK vb. bağımsız kuruluşların da yer alacağı, Başbakanlığa bağlı yarı kamu-yarı özel bir “üst kuruluş” olacaktır.

EVEM’in yasa ile belirlenecek görevleri şunlar olabilecektir:

• Ülke ekonomisinin, sektörlerin, doğal çevrenin, uluslararası mevzuat-yaptırım ve rekabetin sanayide-hizmet sektöründe-yapı ve ulaşım sektörünün her alanında; enerji üretim-kullanım ve tüketimlerinin “verimlilik-etkinlik-tasarruf” ilkelerine uygun biçimde gelişmesine yararlı olacak önlemleri araştırmak, bu önlemlerin uygulamaya konulmasını sağlayacak her türlü yasal, hukuki, idari, finansal, teknik çalışmalarda bulunmak,

• Kamu ve özel sektör kuruluş ve işyerlerinde enerji verimliliğini artıracak teknik, yöntem ve yaklaşımları saptamak, finans ve bunların uygulanabilme olanaklarını araştırmak, modellemek, geliştirmek ve uygulama ile izleme-ölçme-değerlendirme hizmetleri vermeyi de içeren eğitim, danışmanlık ve uygulama çalışmalarını yapmak, yaptırmak,

• Enerji verimliliğiyle ilgili; ölçme, etüt, “verimlilik arttırıcı proje (VAP), “enerji performans sözleşmesi (EPS)”, “ölçme ve değerlendirme” kamu ihalelerini tek elden yapmak, yaptırmak, koordine etmek, izlemek,

• Kamu ve özel kesim işyerleri, işçi-işveren ve uzmanlık kuruluşları, eğitim ve öğretim kurumları ve bilimsel kuruluşlar, meslek odaları, sektör dernekleri ile dış ülkelerde benzer amaçlarla kurulmuş merkez, ajans ve örgütlerle ilişki ve işbirliği kurmak,

• Ülkenin tümünde ve belirli kesimlerinde, sektörlerde verimliliği ölçmek, ulusal ve uluslararası verimlilik karşılaştırmaları (bench-marking) yapmak ve sonuçları yayımlamak, “ölçme-değerlendirme sistemi kurmak (ÖDES)”,

• Verimlilik ile ilgili dernekler, bölgesel merkezler kurulmasına yardımcı olmak ve söz konusu derneklerle-ajanslarla-merkezlerle yoğun işbirliği içinde bulunmak

• Ulusal ve uluslararası enerji verimliliği teşvik, kredi, fon, destek vb.leri oluşturmak, sağlamak, kontrol etmek, ülke ve sektör önceliklerine göre, bu kaynakların en doğru ve etkin kullanılmasını sağlamak, koordine etmek, yönetmek ve izlemek.

Çözüm 2:

Enerji Performans Sözleşmesi (EPS)

-Enerji verimliliği arttırıcı projelerin, yapılacak olan enerji verimliliği yatırım ve iyileştirme uygulamalarından sağlanan “tasarruf-verimlilik” ile finanse edildiği bir modeldir; EPS. İşletmenin, cebinden fazladan para çıkmadan, uygulamaya garanti veren ve risklerin, uygulayıcı olan şirket “enerji verimliliği danışmanlık şirketleri (EVD), “energy service company (ESCO)” üzerinde olduğu, işletmenin anlaşma süresi boyunca hem finansal hem de uygulama riskinin olmadığı, tamamen “kazan-kazan” formülü ile çalışan bir modeldir. Başta ABD kamu ve ticari binalarda, AB ve Asya ülkelerinde yaygınca kullanılmaktadır. Garantili EPS, Tasarruf Paylaşımlı EPS, EPS olmak üzere; ya işletmenin kendi finansmanı ya da ESCO ve-veya banka finansmanı ile yapılabilmektedir.

– Ülkemizde de başta kamuda, enerji verimliği etüt-proje ve VAP’ların yapılması zorunluluğunun sonucunda, verimlilik arttırıcı uygulamalarının “enerji performans sözleşmeleri (EPS)“ ile yapılabilmesi için; Kamu İhale Kanunu”nda, Bankacılık Kanunu’nda bazı değişiklikler yapılması gerekmektedir. Örneğin kamunun AB ve ABD’deki gibi; 10-15 yıl gibi uzun süreli “enerji performans anlaşması” yapabilmesi ve bankalardan, finans kuruluşlarından kredi kullanabilmesi sağlanmalıdır. Ayrıca, kamunun ihale yapabilmesini kolaylaştırmak ve sağlıklı hizmet alınması için, ortak ve örnek bir “teknik şartname” ve “EPS” hazırlanmalıdır. Mümkünse “strateji belgesinde” de yer aldığı üzere, tüm kamu ihaleleri bir merkezden yapılmalıdır. EPS’nın de; Kamu İhale Kanunu, Türk Ticaret Kanunu, Türk Hukuk Sistemi ve Türk Bankacılık– Sigortacılık Sistemi ile uyumlu hale getirilmesi gerekmektedir.

Mesleki Sorumluluk Sigortası, Proje ve Uygulama sigortası (Teknoloji Sigortası), uyuşmazlıklar halinde, bağımsız 3. taraf-bilirkişilik mekanizması da oluşturulmalıdır.